Obale reka od davnina su predstavljale idealan dom i pružale su osećaj sigurnosti čoveku. Osim ekonomskog značaja u vidu ribolova, reka je imala i značajan kulturološki aspekt uljudskom životu. Dunav, tačnije obale ove reke u Đerdapskoj klisuri, predstavljale su sedište jedne zanimljive kulture, kulture Lepenskog vira, koja je ime dobila po istoimenom arheološkom nalazištu.
RAZVOJ NASELJA
Sredinom šezdesetih godina prošlog veka u toku izgradnje hidrocentrale na Dunavu, započeta su i arheološka istraživanja. Ovim istraživanjima potvrđen je kontinuitet jednog naselja, koje se razvijalo u periodu od 13200.-5500. godine p.n.e. Naselje se razvijalo kroz nekoliko faza. Veći deo pripada mezolitu (srednje kameno doba), dok se poslednja faza vezuje za neolit (mlađe kameno doba). Osim Lepenskog vira u Đerdapskoj klisuri otkriveno je još nekoliko mezolitskih nalazišta. Na obali današnje Srbije to su: Vlasac, Hajdučka vodenica i Padina, a sa rumunske strane Alibeg, Ikoana i dr.
BOGATA UMETNOST
Ono po čemu je Lepenski vir najpoznatiji svakako je njegova bogata umetnost. Svoje skulpture mezolitski umetnici oblikovali su od velikih izduženih oblutaka krupnozrnog peščara. Na njima su tehnikom iskucavanja i klesanja modelovali skulpture. Postojale su tri osnovne vrste skulptura.
Figuralne skulpture su prikazivale ljudska i ribolika bića. Ornamentalne skulpture su dekorisane motivima prepleta i riblje kosti, a postojala je i grupa anikoničnih skulptura, koje su na sebi imale jedno ili dva udubljenja.
SVAKODNEVNI ŽIVOT
Osim razvijene umetnosti, stanovnici Lepenskog vira obavljali su i ostale svakodnevne poslove. Stanovništvo se osim ribolovom, bavilo i lovom na medvede, jelene, divlje svinje i sl. Na ovom lokalitetu otkriveni su i ostaci lokalno pripitomljenog psa. U svojoj ishrani stanovništvo je sasvim sigurno koristilo i žitarice.
Staništa u naselju bila su trapezoidnog oblika. U kućama, na samom ulazu su postojali kameni pragovi, iza kojih se nalazilo ognjište, koje je uglavnom bilo pravougaonog oblika. U zadnjem delu staništa obično su se nalazili grobovi. Pokojnici su sahranjivani paralelno sa tokom Dunava i glavom orjentisanom nizvodno. Po načinu sahranjivanja vidimo da je reka imala veliki značaj i u njihovom duhovnom životu.
Svi lokaliteti kulture Lepenskog vira pravo su blago kulturnog nasleđa cele Evrope. Sva ova mesta su značajna za razvoj prvih polustalnih naselja u kojima su formirani potpuno novi kulturno-društveni obrasci. Društva su se menjala, razvijala, stagnirala, dok je Dunav sve vreme bio tu, uvek spreman da dočeka nove ljude sa različitim kulturnim uticajima.
Foto: printscreen/ Atlas Srbija i svet
TEKST: VLADIMIR STOJKOVIĆ
Vladimir Stojković je diplomirani arheolog. Ljubitelj je bioskopa i fudbala, kako evropskog, tako i američkog.
