mogućnosti zvone na vaša vrata
Posle Crnjanksog, prvo ime posleratnog srpskog modernizma je Rastko Petrović. Ovaj pesnik izobilja sličan je Crnjanskom po svojoj književnoj sudbini. No, po temperamentu i sklonostima sasvim je suprotan mekom i elegičnom pesniku „Itake“. Kao romansijer, esejista, pripovedač, pesnik i kritičar, Petrović je eruptivan, neobuzdan i …
U savremenom društvu, vizuelne umetnosti su uzele primat, a digitalni svet sve više postaje dominantna platforma za umetničko izražavanje. U ovakvom kontekstu, sa sve većim tehnološkim mogućnostima, film iz godine u godinu doživljava sve veći napredak. Međutim, i pored toga što se pisana reč nalazi …
Federiko Garsija Lorka je prvi španski pesnik koji je na našem području stekao veliku popularnost. Preveden posle Drugog svetskog rata, odmah je postao simbol modernog ljubavnog pesništva. Lorka je vesnik modernog poimanja poezije uopšte. Bio je pesnik, dramski pisac, glumac, režiser i scenograf, vrstan muzičar i slikar. Poeziji je dao snažan lični pečat, te je na kraju stradao zbog svoje odlučne pesme, pune damara stvarnog života.
Lorka je objavio nekoliko zbirki pesama: Knjiga pesama (1921), Pesnik u Njujorku (1930), Tamaritski divan (1936). Osim pesama pisao je i drame: Jerma, Krvava svadba, Dom Bernarda Albe. Vrhunac čitavog njegovog stvaralaštva predstavlja Ciganski romansero, zbornik od osamnaest romansi.
U Ciganskom romanseru sadržani su svi Lorkini talenti i sve karakteristike njegovog pevanja. Dramska napetost izbija iz sukoba silnih i neobuzdanih strasti njegovih Cigana. Njihovi postupci i večiti sukobi sa zakonom bude pesnikova lična osećanja. Taj zagonetni svet pesnik prati iznutra. Lorka se poistovećuje sa tim ljudima zaljubljenim u slobodu.
Njegovo pesništvo predstavlja spoj tradicije i avangarde. Svuda su prisutna dva dominantna motiva: motiv ljubavi i smrti. Ovi motivi njegovoj poeziji daju notu melanholičnosti. Lorkina poezija je iskrena i čista, puna emocija i zagonetnih značenja, dramatična i tragično obojena. Pesnik sve iskazuje na ustrepteo i uzbudljiv način.
Lorkina poezija je nastanjena južnjačkim temperamentom i ciganskim strastima, životom u kome se dodiruju ljubav, krv i smrt. Poezija ovog pesnika je izobilje metafora i simbola. Javljaju se i boje karakteristične za Lorkino pevanje – zelena boja – zelen vetar, nebo je zeleno, jutro je zeleno itd.
Romansa mesečarka ukazuje na dodir strasti, krvi i strepnje, ljubavi i smrti, mesečine i zločina. Ovo pesničko delo odiše emocijama i crnim slutnjama koje dopiru iz dijaloga dva Ciganina. Poteru za Ciganima i sve motive u pesmi – vetar, brod, planinu i devojku – Lorka u noći natapa magičnom svetlošću. Sve motive u pesmi povezuje mesečina. Središnji motiv je ona. Ona čeka i čekajući nekoga sanja. Predmet sna je sigurno neko ko je odsutan. Ona je u pesničkoj slici zelene puti, kose zelene. Zelena boja je ovde ženska boja koja simboliše ljubav i strast.
Pesma Romansa mesečarka započinje glorifikacijom zelene boje: Zeleno, volim te zeleno. Zeleno je boja svih stvari u noći: zelene grane, kosa zelena, zelene verande… Zašto baš zelena boja? Ona predstavlja obnovu života; simbol života, ali i smrti, simbol mladosti, ali i prolaznosti.
Pesma Romansa mesečarka se završava isto kako je i počela. Pesnik time naglašava potragu za lepotom, ljubavi, sanjarijom i slobodom unutrašnjeg bića. Lorka se bori protiv sile i represije koja ruši san o lepom. Kao da je pesnik slutio da će takva sila udariti i na njegova vrata. Takvi ljudi čije su lobanje od olova, jedne noći su ga odveli i ubili.
Najtamnije i najsvetlije žile kucavice španjolske zemlje žive u njegovoj poeziji. Federiko Garsija Lorka je pesnik – narod; pesnik krvi, bola i tragike. – leksikon Strani pisci
TEKST: NEVENA NIKOLIĆ
Nevena Nikolić je studentkinja Fakulteta za medije i komunikacije u Beogradu. Njena interesovanja su raspodeljena na više oblasti, a neke od njih su filozofija, književnost, kulturni razvitak u stranim državama, kao i teme vezane za mentalno zdravlje i brigu o sebi. Radoznala pesnikinja, na egzistencionalnom putu umetnosti, traga za istinom među razrešenim temama.
Poezija Janka Polića Kamova je jedinstvena i iznimno važna za šire avangardne pesničke tradicije. Njegovu poeziju karakteriše radikalna promena u tradicionalnom pristupu pesništvu. Želeo je da svojim radom oslobodi poeziju od pisanih stega i ograničenja, te da otvori nove mogućnosti za eksperimentisanje. Njegova avangardna poetika čini ga jednim od najvažnijih pesnika u Hrvatskoj.
Svaki pesnik pronađe svoju publiku i svaki pesnik bira svoj lik. Međutim, problem nastane kada se u umetnost umešaju novac i politika. Iz takvih razloga su domaći pojedini pesnici ostali u seni drugih pesnika koji su uvažavali određene vidove pomoći. Ovakav vid potkrepljenja poznat je …
Od južnoslovenskih književnosti jedino je u hrvatskoj postojao pravi pokret moderne. Programski tekstovi zalažu se za preporod literature. Zaokret u kulturnom i društvenom životu je na pomolu. No, moderna time niti počinje, niti se završava. Pojaviće se jedan od najboljih predstavnika moderne uopšte – Antun Gustav Matoš. Pokretu nije predan, ali njegova dela opisuju novu, modernu poetiku.
Preterano poverenje u pozitivizam i prirodne nauke izazivaju reakciju kod Evropljana. U evropskoj moderni ističe se individualnost i udubljivanje u čovekov unutrašnji svet. Zbog prezasićenosti kulturom, u evropskim pesmama naglašena je nota pesimizma.
Kulturne prilike u Hrvatskoj su gotovo potpuno suprotne od onih u Evropi. Moderna se javlja kao reakcija na te društvene orijentacije. Austrija i Mađarska su često dovodile Hrvatsku u nepovoljni položaj – društveni, politički i ekonomski. Osećanje bezizlaznosti, nepoverenje u društvo i okretanje individui javili su se u Hrvatskoj kao odgovor na neljubazne sukobe.
Ova vrsta poezije je ispoljavala nove melodijske i ritmičke strukture. Otkrivala je novu dikciju, nove slike, simbole i metafore. Začetnik hrvatske moderne pesme bio je Antun Gustav Matoš.
U jesen 1893. godine, Matoš je bio mobilisan, ali je već na proleće sledeće godine dezertirao. Kada je kao vojni begunac uhvaćen, dospeo je u Petrovaradinsku tvrđavu. Pobegao je i sklonio se u Beograd kao mladi hrvatski pisac i emigrant.
Matoš je u ljudima pronašao srodne duše. U onima koji su, kao i on, strasno voleli život – njegove dane i njegove noći. Našao je srodne duše koje su ispovedale, kao i on, svoje misli, emocije i doživljaje. Bili su zaljubljeni u svoj narod, voleli su pesmu i usmeno pripovedanje.
Tih dvadeset svezaka prava su riznica umetnosti i duha. Stih je nadahnut pesničkim slikama i vizijama. Ovo delo je čitanka visoke imaginacije, imigracije i beskompromisne snage u izrazu. Kritičari su ovo delo nazvali enciklopedijom ideja i misli o svemu.
Bitku protiv gluposti, u hrvatskoj književnosti, započeo je upravo Matoš. Njegov osnovni zahtev bio je da delo mora biti estetski savršeno. Delo mora delovati svojom lepotom, a ne idejom – mora postojati usklađenost forme i sadržine. Neprestano je naglašavao značaj domaćeg tla i narodne kulture za razvoj umetnosti.
U poeziji, Matoš je majstor kratkih formi. Pesnikova dela se iskazuju kroz kratke impresije i skicirane pejzaže. Matoš je označio novu fazu hrvatskog pesništva. U njegovoj poeziji jezik se mora osposobiti da iskaže neiskazivo. Takva poezija izbegava sve što je materijalno i jasno. Nova peozija se mora slikati, a pesnik je onaj ko zna reći ono što se sluti, a ne izriče.
Matoš voli neobične i bizarne teme. Pesnik upotrebljava jake simbole i romantičarske konstrukcije. U poetskim sadržajima koristi anegdote i isečke iz stvarnog života. Pleni živ, slikovit, života pun jezik. Matoš sugeriše i nagoveštava, delimično otkriva tajne – čitalac mora biti pažljiv.
U sonetu Srodnosti, Matoš se programski izjašnjava za taj viši život. Pesnik gradi sinestetičke figure: Đurđic zvoni bijele psalme, a miris cvijeća kao glazba budi slutnju. Ne krije se uticaj bodlerovske simbolističke poezije, već pravi pejzaži prerastaju u simbole unutrašnjih osećanja. Matoš se od svih izvdvaja po svojoj muzikalnosti stiha.
Matošev ogroman opus deluje fragmentarno. On je osetljivi seizmograf koji precizno beleži sve oscilacije vlastitog duha. S druge strane, njegov rad je usredsređen ka jednom cilju. Taj cilj je uzdići umetnost reči ka idealu lepote i harmonije.
Antun Gustav Matoš uspeo je poeziju ispuniti višim životom – onim koji može progovoriti samo kroz umetničko delo.
TEKST: NEVENA NIKOLIĆ
Nevena Nikolić je studentkinja Fakulteta za medije i komunikacije u Beogradu. Njena interesovanja su raspodeljena na više oblasti, a neke od njih su filozofija, književnost, kulturni razvitak u stranim državama, kao i teme vezane za mentalno zdravlje i brigu o sebi. Radoznala pesnikinja, na egzistencionalnom putu umetnosti, traga za istinom među razrešenim temama.
Sima Pandurović, rođen je 1883. godine u Beogradu. Važio je za pesnika koji je stvarao poeziju koja je pokrenula nove književne pojave i o njemu je pisano različito. Pesimizam i optimizam, kao termini, počeli su da se upotrebljavaju još u 18. veku i uglavnom su …
Esteta s kraja 19. veka, koji je odabrao mrtvačku lepotu kao rukavicu bačenu ukusu većine, bio je svestan da gaji ono što je Bodler nazvao cvetovima zla. Tako je govorio Umberto Eko u svoj knjizi Istorija ružnoće.
Aleksa Šantić bio je srpski modernistički pjesnik. Pripadao je mostarskom krugu književnika, pa je kroz svoje stvaralaštvo slavio ne samo Mostar, već čitavu Hercegovinu.
Šantićevo stvaralaštvo čini isključivo poezija, i to prije svega socijalna i rodoljubiva, ali i ljubavna. U svojoj socijalnoj i rodoljubivoj poeziji on piše o siromaštvu, hercegovačkom kamenu koji ne hrani svoga seljaka. Piše o odlasku ljudi sa svoga ognjišta, te govori protiv nove, austrougarske vlasti. U ovim pjesmama prisutan je jak nacionalni naboj.
Šantić jeste srpski pjesnik i u tom smislu veliča srpski kulturni identitet. Međutim, on je prije svega mostarski pjesnik. To znači da je u njegovoj poeziji prisutna ljubav prema svemu onome što Mostar nudi. Najpre su to vjerske, kulturne i nacionalne razlike. Zato on s posebnom pažnjom piše ne samo o onome što muči Srbe, već svakog potlačenog i stradalog čovjeka. Najpoznatije Šantićeve pjesme iz ove dvije grupe su: O, klasje moje, Moja otadžbina, Mi znamo sudbu, Veče na školju i dr.
Ipak, Šantić je napisao i neke od najljepših ljubavnih pjesama u srpskoj književnosti. Različiti kulturni uticaji se posebno vide upravo u ljubavnoj poeziji. Nerijetko stvara u maniru sevdalinke, muslimanske gradske pjesme. Ove pjesme odlikuje velika bol zbog nesrećne ljubavi, ali i dostojanstvo u toj patnji.
Neke od najpoznatijih ljubavnih pjesama su: Srce, Što te nema, Ne vjeruj, Emina itd. Mnoge od ovih pjesama izvode se i danas uz muzičku pratnju. Tako su Himzo Polovina, Jadranka Stojaković, Mostar Sevdah Reunion, Zoster i sl. samo neki od izvođača i grupa koje su prepjevali ili na novi način predstavili Šantićeve pjesme.
Ne samo da su Mostarci i Mostarke inspirisali Šantića da napiše neke od svojih najljepših pjesama, već i sam grad, njegova priroda i arhitektura, zauzima važno mjesto u njegovom stvaralaštvu. On govori o ljepoti Neretve, mirisu rastinja, crkvama i džamijama, stvarajući tako od Mostara jedan bajkoviti prostor.
Ljepota Šantićeve poezije sadržana je prije svega u otvorenosti za drugo i drugačije, te razumijevanju univerzalnih istina: ljubavi, patnje, dobrote i prijateljstva. Zato su i danas, iako podijeljeni, više nego ikada i Mostar i Bosna i Hercegovina ponosni na Šantića. Interesovanje za njegovu poeziju ne jenjava već više od jednog stoljeća.
TEKST: BRANKA TODOROVIĆ
Branka Todorović rođena je 1998. godine u Doboju, u Bosni i Hercegovini. Studentkinja je master studija komparativne književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Njena glavna interesovanja su književnost, film i hispanska kultura. Objavljuje kritiku i eseje u književnoj periodici.
Katul, prozvan ocem rimske lirike, živeo je u prvom veku pre nove ere. Ovaj slavni rimski pesnik dolazi iz Verone i odrastao je u bogatoj porodici u vreme kada su vladale dekadencije, rasipništvo i afere u višim staležima. ODVAJANJE OD USTALJENOG PROGRAMA Katul je bio …
