mogućnosti zvone na vaša vrata
Koliko je cenzura realna pretnja dijalogu kao suštini demokratije? Ima li opravdanja i pošteđenih? Ko je bliži istini – Aristotel ili Orvel? Da li se istorija ponavlja, da li je otkazana ili nam je stigla budućnost od koje smo bežali? OSTRAKON – OBRAČUN SA …
Mongolija, zemlja koja se prostire na čak milion i petsto hiljada kilometara kvadratnih, nalazi se između Kine i Rusije. IZUZETNO HLADAN GLAVNI GRAD Glavni grad ove neverovatne zemlje je Ulan Bator (u prevodu Crveni Junak), a stanovništvo je pretežno nomadskog tipa. Iako je …
Antička Grčka i engleski jezik. Holivud i religije. Kolonijalizam i modni trendovi. Hladni rat i društvene mreže. Svima je zajednički imenitelj hegemonija. Ideja unifikacije nije nova. Bila je prisutna kroz vekove, kada su diskursi kulturne hegemonije bili vrednovani, a sam koncept učestvovao u kreiranju vrednosnog korpusa određenog društva. Sa manje ili više umešnosti, istoriju su uvek pisali pobednici. Od Antike do danas, gotovo svi svetski meridijani imaju svoje primere uspostavljanja nadmoći i kulturoloških dominacija. U novije doba, za formiranje željenog javnog mnjenja koriste se i zvanične institucije, kao i mediji.
Aproksimacijom najvećeg broja definicija hegemonije, moguće je uvideti jedinstvenu formulaciju koja ovaj fenomen podrazumeva kao stanje kulturne, političke i/ili ekonomske prevlasti određene države, društva, ideje, stranke ili grupe nad drugima. U novije doba, pod tim pojmom se najčešće predstavljaju efekti globalizacije sagledani kroz prizmu kulturne i ekonomske razmene uticaja i (nad)moći.
Posmatrajući hegemoniju kao fenomen koji podrazumeva prevlast jedne društvene klase nad njenim antagonizmima, ističe se njena suprotnost diktaturi postizanjem konsenzusa. Na taj način se izbegava primena sile koja je kroz istoriju često bila pleonazam uz hegemonijske korpuse.
Prateći etimološki put dolazimo do izvora u grčkom jeziku. Naziv ovog pojma dolazi od reči hegemon, što možemo prevesti kao (vrhovni) vođa. Uz to, pod hegemonijom se podrazumeva i vođstvo, prevlast – nadmoć jedne grupe nad drugom.
Za razvoj pojma kulturne hegemonije najzaslužniji je italijanski teoretičar Antonio Gramši (ital. Antonio Gramsci), tokom prve polovine XX veka. Gramši je bio član italijanske socijalističke partije, sve do osnivanja Komunističkog pokreta (Partito Comunista Italiano – PCI), 1921. godine. Inspirisan marksističkim idejama, Gramši je ukazivao na značaj kulture prilikom uspostavljanja i održavanja moći. Smatrao je da Karl Marks nije u potpunosti sagledao potencijal ideologije i uspostavljanja jedinstvenih društvenih vrednosti.
Svoja viđenja je radikalizovao naglašavanjem važnosti kontrole političkih i društvenih institucija i drugih civilizacijskih derivata u cilju uspostavljanja kulturne hegemonije. Na taj način je bilo moguće kvalifikovati ključne ideje kojima se pretendovalo na uspostavljanje jednoumlja.
Jedan od glavnih mehanizama se odnosio na nametanje ključnih vrednosti kao normalnih (potrebnih, prirodnih), istovremeno marginalizujući i diskvalifikujući alternativne ideje i pokrete. U tome se i ogleda najveći efekat kontrole medija, obrazovnog sistema, diskursa…
Kulturna hegemonija se delimično skrila pod plaštom demokratije. Interesantno je kako određena ide(ologi)ja može istovremeno koketirati sa dijametralno suprotnim političkim doktrinama. Tako orijentisana, poprima rašomonsku dimenziju koju prihvata i levi i desni centar. Jedna od glavnih Gramšijevih formulacija u prvi plan ističe uviđavnost prema interesima manjine, odnosno klasama nad kojima se sprovodi hegemonija.
Međutim, pokušaj suprotstavljanja jednoumlju nije uvek davao željene rezultate, čak i u slučaju postojanja pravnih aspekata. Globalizacijom brojnih društvenih sfera postalo je lakše unificirati svetsko stanovništvo i instalirati željene normativne vrednosti.
Kulturna hegemonija je podložna oscilacijama. Brojni aktivistički i društveni pokreti pružali otpor nametanju normi i pravila. Istorijski posmatrano, upravo su takvi napori dovodili do promena hegemonijskih poredaka, kao i društvenih paradigmi. Jedan od primera se odnosi na dominantnu filmsku industriju u svetu.
Holivudski filmovi predstavljaju američku kulturu koja je dovela do tzv. amerikanizacije, odnosno do širenja američkih kulturoloških normi širom sveta. Opšta prisutnost holivudskih filmskih ostvarenja nije ostavila mnogo prostora na bioskopskim repertoarima za druge produkcije. Iako svedočimo povećanom stepenu prisutnosti evropske i azijske kinematografije, Holivud i dalje ostaje dominantan.
Kolonijalizam predstavlja školski primer uspostavljanja kulturne hegemonije. Usled težnji ka proširenju kolonijalnih poseda, najveće evropske države su radile i na širenju svojih kulturoloških normi. Španski jezik je i danas dominantan na hispanoameričkom podneblju, a francuski se koristi u afričkim zemljama.
Engleski jezik je specifičan, budući da je i dalje najrasprostranjeniji, zahvaljujući pomenutom Holivudu i osvajačkim pohodima Velike Britanije. Pojavom interneta i društvenih mreža, engleski postaje jezik tzv. svetske komunikacije, čime značajno utiče na razvoj ili stagnaciju drugih jezika.
Očito vladajući slojevi vešto koriste kulturnu hegemoniju u cilju uspostavljanja i održavanja povoljnog statusa moći nad društvenim skupinama. Kontrolisanjem diskursivnih tokova i produkcijom željenih narativa definiše se prihvatljivo ponašanje, zajedno sa normativnim društvenim vrednostima.
Pod maskom opšte dobrobiti, verifikacija određenih ideja i njihovo rasprostiranje najčešće pogoduje upravo vladajućoj klasi. Razumevanje osnovnih mehanizama i koncepata kulturne hegemonije omogućava i kritički otklon, što predstavlja pogodnu klimu za stvaranje novih, alternativnih paradigmi, kao i aktivističkih pokreta (otpora).
TEKST: DANIJEL SAVIĆ
Danijel Savić je apsolvent Fakulteta savremenih umetnosti. Voli umetnost, jer asocira na slobodu. Zanimaju ga priče i fotografija i nada se da će ih objaviti jednog dana. I priče i fotografije. U idealnom svetu piše, režira i igra u filmovima.
Među brojnim fenomenima nastalim na prelazu dva milenijuma nalazi se i brandalizam. Naziv je dobijen spajanjem reči brend i vandalizam. Danas ovaj pojam označava i pokret koji ulaže snage u borbi protiv masovnog konzumerizma (pleonazam?), čiji pripadnici i umetnici u prvi plan ističu pobunu protiv …
Zemlja vina, plesa i opuštenog života – Španija. Španija je jedna od najpopularnijih turističkih destinacija u Evropi, kao i u svetu. Poseduje bogatu kulturu, predivnie plaže, živopisne gradove i raznoliko kulturno nasleđe. Destinacija kao što je ova zemlja, nikako čoveka ne ostavlja ravnodušnim i veoma …
Indijsko leto predstavlja astronomski koncept koji se koristi u Indiji i drugim zemljama Južne Azije za računanje kalendara i određivanje datuma religijskih i društvenih događaja. Ovaj koncept se odnosi na period između dva prolaska Sunca kroz nulti meridijan, odnosno dužinu godine.
Razlikuje se od gregorijanskog kalendara koji se koristi u zapadnom svetu. Dužina indijske kalendarske godine iznosi 365,24 dana, što je nešto manje od dužine gregorijanske godine od 365.2425 dana.
Stoga, indijsko vreme se računa uzimajući u obzir ne samo dužinu kalendarske godine, već i kretanje Zemlje u njenoj orbiti oko Sunca. Naime, zapaženo je da Zemlja menja brzinu rotacije, a ta brzina se menja u periodu od oko 20 godina. Indijsko vreme se računa na temelju prosečne dužine godine i prosečne brzine rotacije Zemlje, uzimajući u obzir i takozvanu ajanu.
Ajana je tačka u kojoj se Sunce nalazi na nebu u vreme prolećne ravnodnevnice. To vreme se menja svake godine zbog kretanja Zemlje u njenoj orbiti oko Sunca. Ona se koristi za određivanje početka godine u indijskom kalendaru, koji se sastoji od 12 meseci. Prvi mesec u kalendaru počinje s novim mladim Mesecom nakon prolećne ravnodnevnice.
Indijsko se vreme takođe deli na dve osnovne vrste: sideralno i tropsko vreme. Sideralno vreme se računa na temelju fiksne pozicije zvezda, dok se tropsko vreme računa na temelju kretanja Sunca na nebu.
Tropsko vreme se obično koristi u Indiji za potrebe svakodnevnog života i društvenih događaja. Sideralno vreme se često koristi u astronomiji i astrologiji.
Indijsko se vreme danas uglavnom koristi za određivanje datuma religijskih festivala. Ali, i dalje ima značajnu ulogu u astronomiji i astrologiji. Iako je indijski kalendar nešto manje precizan od gregorijanskog kalendara, ima svoju važnost u kulturi i tradiciji južnoazijskih zemalja. On predstavlja jedinstveni aspekat njihove kulture i nasleđa, pogotovo u hinduizmu.
TEKST: JOVAN MANOJLOVIĆ
Jovan Manojlović rođen je u Zaječaru gde je završio Ekonomsko-trgovinsku školu. Trenutno je student Novinarstva na Filozofskom fakultetu u Nišu.
Bhagavad-gita je sveta hinduistička knjiga koja se smatra jednim od najvažnijih tekstova u hinduističkoj filozofiji. Napisana je u sanskritu i sastoji se od 700 stihova podeljenih u 18 poglavlja. Bhagavad-gita se često naziva pesmom Boga ili pesmom Gospoda zbog njene teme i stila pisanja. …
Muzeji su mesta koja svojim postojanjem čuvaju kulturno i naučno blago jedne zajednice. Prva asocijacija na muzej ipak u neku ruku asocira na nešto arhaično i zastarelo. Međutim, muzeji danas nude najrazličitiji sadržaj koji obuhvata istoriju jedne zajednice. U samoj prestonici Srbije postoje umetnički, kulturno-istorijski, memorijalni, tehnički i prirodno-istorijski muzeji, čije interesantne postavke privlače najrazličitiju publiku. U nastavku teksta izdvajamo naše predloge muzeja sa teritorije Srbije koji su vredni posete.
Kada se reklame prilagođavaju za strano tržište, puki prevod sa jednog jezika na drugi često nije dovoljan. Pravo rešenje je proces lokalizacije. Tu se, u aspektu prevoda, više pažnje posvećuje kulturi ciljne publike i prenošenju originalnog značenja. Drugim rečima, lokalizatori pišu nove slogane koji treba da zadrže poruku originalnih. U ovom tekstu govorićemo o uspešnim primerima lokalizacije, ali i onim, često komičnim, gde ovaj proces nije ispravno odrađen.
Koka Kola se na kineskom tržištu prodaje pod nazivom kekou kele što znači ukusna zabava. Hjuit-Pakard je dobio ime koje se prevodi kao koristan i popularan. Istovremeno, KitKat je u Japanu Kitto Katsu što znači sigurno pobedi.
Honda je morala da se izvinjava svojim kupcima iz Skandinavije nakon što je model iz 2001. godine podelio ime sa ženskim genitalijma. Da stvar bude još gora, Honda Fitta reklamirana je kao mala spolja, velika iznutra. Nakon što su proizvođači uočili grešku, automobil je preimenovan u Honda Džez. Sličnu situaciju je Ford doživeo na brazilskom tržištu sa modelom Pinto. U Americi, reč pinto odnosi se na konja, dok se u portugalskom vezuje za male muške genitalije. U ovom slučaju, lokalizacija je ponovo urađena i automobil je nazvan brazilskom rečju za konja – Korsel.
Jedini popularni brend koji je promenio ime proizvoda samo na tržištu bivše Jugoslavije je Reno. Naime, njihovo Es-Ju-Vej vozilo iz 2019. poznato je širom sveta kao Arkana. Međutim, pošto se ovo ime na balkanskom tržištu asocira sa kontroverznim Željkom Ražnatovićem Arkanom, naziv je promenjen.
Ne može se reći da je pojava Mercedesa na kineskom tržištu prošla glatko. Naime, njihovo ime na ciljnom tržištu znači umreti što pre. Kompanija je ubrzo preimenovana u brzo trčati. Koliko neuspela lokalizacija može da bude štetna najbolje je na svojoj koži osetila Ikea. Brend koji u svim državama zadržava švedska imena proizvoda morao je da ukine radnu stolicu sa imenom Fartfull. Kako je engleski lingua franca, mnogi kupci su ascocirali ovaj proizvod sa gasovima i učinjena šteta nije se mogla popraviti.
TEKST: TIJANA DIMIĆ
Tijana Dimić je po zanimanju filolog Anglista, a u slobodno vreme se bavi pisanjem, glumom i modom. Najveći san joj je da vodi svoju autorsku emisiju na televiziji.
Inkluzija u obrazovanju u svom osnovnom značenju predstavlja uključivanje deteta sa poteškoćama u redovan vaspitno-obrazovni sistem. Drugim rečima, inkluzivno obrazovanje podrazumeva akciju pri kojoj se sva deca koja pripadaju osetljivim društvenim grupama uključuju u obrazovanje. Glavni cilj je sprečavanje napuštanja obrazovnih ustanova od strane dece sa teškoćama u razvoju.
