Priličan dio oblika komunikacija između dvaju suštinski različitih kultura iscrpšće se, dobrim dijelom, u stavovima ekstremnih krajnosti; s jedne strane, tu je negativan sud ksenofobije i nepovjerenja koji se temelji na nerazumijevanju i predrasudama. S druge strane, nailazimo na slijepo, gotovo autošovinističko odbacivanje sopstvene kulture u korist strane egzotike, sa korjenima u gordoj potrebi isticanja sopstvene različitosti.„Središnji” put, jedini koji vodi do stvarnog i svrsishodnog dijaloga između kultura. Stoga postaje još rijeđi i neprocjenjiviji, a na primjeru koji ovom prilikom obrađujemo, divno je ostvaren u plodovima prijateljstva jednog pravoslavnog vladike i jednog indijskog nacionalnog pjesnika.
PRVI NOBELOVAC S ISTOKA U BEOGRADU
Kada je, krajem 1926. godine, Rabindranat Tagor došao u posjetu Beogradu, kako bi održao dva predavanja na temu indijske filosofije i umjetnosti, stanovnici užurbane prestonice mlade kraljevine dočekali su ga s neočekivanim entuzijazmom i oduševljenjem. Izuzetno popularnog pjesnika, i prvog nobelovca sa Istoka, dočekali su brojni predstavnici najviše srpske književne i kulturne elite. Među kojima se izdvajaju pjesnik, prevodilac i publicista Stanislav Vinaver, kao i episkop Srpske pravoslavne crkve – Nikolaj Velimirović.
Njegov boravak u Beogradu, kao i tema predavanja koja je u ovom gradu održao pred mnogobrojnom publikom,odličan su primjer jedne od ključnih ideja cjelokupnog pjesnikovog djela – ideje o povezivanju Istoka i Zapada. Ni sam Tagor nije ostao imun na opštu atmosferu oduševljenosti koja je pratila čitav njegov kratak boravak u našoj zemlji; ponajviše je ovoj doprinijela prigodna besjeda vladike Nikolaja, nakon koje je ganuti Tagor izjavio kako se osjeća kao ptica koja ima dva gnezda na dve suprotne obale.
POVEZANOST PRAVOSLAVACA I INDIJACA
Najzanimljiviji od svega pomenutog, međutim, mogao bi biti odnos vladike Nikolaja Velimirovića s bogatom indijskom misli, istočnjačkom i nehrišćanskom. Mnogo je o ovoj zemlji i njenim mističnim duhovnim stremljenjima vladika razmišljao i pisao, posvetivši im neke od svojih najintrigantnijih tvorevina u stihu i prozi.
Vladika Nikolaj se od ostalih crkvenih stvaraoca izdvaja po nemjerljivom nadahnuću i književnom poletu, po lakoći i snazi izraza u kojoj ga prevazilazi jedino epski um Njegošev; ali još više nego po svom jezičkom talentu, Nikolajevo se djelo izdvaja i svojim neobičnim rječnikom. Niko dublje ni intimnije od vladike Nikolaja Velimirovića nije poznavao indijsku pjesničku i filosofsku misao.
Kako Nikolajevo djelo nije moglo biti ništa drugo nego hristološko i hristocentrično, tako su i njegovi zapisi o Indiji, mora se priznati, razobličavajućeg karaktera. Nikolaj, međutim, ne grdi – ne osuđuje. On u suštinski stranoj, na momente maltene suprostavljenoj kulturi, pronalazi neke zajedničke crte, naklonost onostranom i nematerijalnom, neku mističnu i sakralnu povezanost pravoslavnih naroda istočne evrope sa indijskom braćom, vezu kakvu su kasnije naglašavali i mnogi drugi istraživači Istoka (onog hrišćanskog kao i indijskog).
Nikolajev jevanđeoski i misionarski rad, na kraju krajeva, upućen je kako njegovom, srpskom narodu, tako i indijskom; on jezikom svoje indijske braće, stavljajući se u njihov položaj, koristeći njihove slike i simbole, raspravlja o Hristu – Svečoveku, a razvija, u svojoj apsolutnoj punoći, vjerski ideal svečovečanske sabornosti.
TEKST: PETAR ROCA
Petar Roca, poreklom iz Herceg Novog, diplomirani je orijentolog, laički gastronom i student Religiologije na post-diplomskim studijama Univerziteta u Beogradu. Otac nepriznatih disciplina semiotehnike i zuglačenja, monoteista i po opredeljenju književnog senzibiliteta: čarobnjakov šegrt
