Pozorište Sinđelić je jedno od najstarijih srpskih pozorišta, osnovano 11. marta 1887. Osnivači su bili Milorad Petrović, učitelj u Sićevu, vojni činovnik Đoka Protić, profesori Stevan Sremac, Spira Kalik i Stevan Nikšić Lala. Na mestu upravnika nalazio se Mihailo Dimić.
PRVA ETAPA
Prva predstava “Srpski ajduci” Jovana Sterije Popovića izvedena je 11. marta 1887. Nakon prekida, pozorište obnavlja rad 26. januara 1891, kada je izvedena mešovita muzičko-horska priredba i jednočinka “Šolja čaja” francuskog pisca V. Drosta. Već 1892. došlo je do ponovnog gašenja pozorišta, a rad je obnovljen 24. jula 1893. predstavom “Ljubav može sve”. To je šaljiva igra u četiri čina, nemačko-jugoslovenska obrada Šekspirove komedije “Ukroćena goropad”. Iste godine, na mesto upravnika dolazi glumac i reditelj Aleksandar Milojević. Tada se završava prva etapa rada ovog pozorišta, period nacionalne, folklorne i mitizirane heroike. Vreme modernizacije i preobražaja trajaće do 1900. godine.
Uz glumce kao što su Dobrica Milutinović, Olga Ilić, Bogoboj Rucović, Sofija Haritonović i Ilija Stanojević Čiče, Sinđelić postaje filijala Kraljevskog srpskog narodnog pozorišta u Beogradu pod zaštitom kraljice Drage. Od 1900. do 1905. radi kao putujuće pozorište. Na repertoaru su komadi “Kod belog konja”, “Lionski ulak”, “Jedanaesta zapovest”, “Čergaški život”, “Koštana”, “Pokondirena tikva”, “Mamzel Nituš”, “Đurađ Branković”, “Gospodin načelnik”, “Dve sirotice” i mnogi drugi.
PUTUJUĆE POZORIŠTE
Zakonom o Narodnom pozorištu u Beogradu i Uredbom o putničkim družinama, 1912. formirano je pet putujućih pozorišta sa imenima srpskih dramatičara i glumaca, pa Sinđelić tako postaje putujuće pozorište za jugoistočnu oblast sa sedištem u Nišu i menja ime u Povlašćeno putujuće pozorište Trifković. Glavni za upravu pozorišta je Simi Buniću. Trifković pozorište radilo je do jula 1914. Tada ponovo dobija naziv Sinđelić, a po drugi put upravnik je Aleksandar Milojević, koji će na toj poziciji biti do 18. oktobra 1915, kada glumci odlaze na front i u izbeglištvo.
Pozorište obnavlja rad krajem 1918. Na repertoaru su komadi “Podvala”, “Đido”, “Devojačka kletva”, “Zona Zamfirova”, “Ivkova slava”, “Koštana”, “Stari kaplar” i mnogi drugi. Sinđelić se 23. avgusta 1921. spaja sa zaječarskom pozorišnom grupom Gundulić i prerasta u Niško povlašćeno pozorište ili povlašćeno gradsko pozorište u Nišu. Upravnik je bio Ljubomir Rajičić Čvrga. Zbog finansijskih problema pozorište prestaje sa radom 1929. Članovi ansambla od 1930. nastupaju u okviru Pozorišta Moravske Banovine.
IZGLED ZGRADE
Zgrada Narodnog pozorišta izgrađena je 1939. za pozorište Moravske Banovine. Inicijativu za izgradnju nove zgrade pozorišta je dao Marko Novaković. Ovaj projekat je završen na pedesetu godišnjicu osnivanja pozorišta. Kamen temeljac postavljen je 27. juna 1937, a pozorište je otvoreno 1. januara 1939. pozorišnim komadom “Zidanje Ravanice” Milorada Šapčanina. Objekat je dimenzije 54 x 34 m, projektovan u duhu moderne. Glavni ulaz sa polukružnim stepeništem i natkrivenim podestom ispod balkona na spratu, orijentisan je ka svečanom platou na proširenju trga prema ulici Vožda Karađorđa. Pomoćni i tehnički ulazi su sa istočne i zapadne strane, a sa zadnje, južne strane pozorišta, nalazi se široka rampa za unošenje kulisa.
ISTORIJSKO ZDANJE
Pozorište ima salu u obliku amfiteatra sa 390 sedišta u parteru, na spratu balkon sa 156 sedišta i četiri lože sa po šest sedišta na nivou bine. Takođe, postoje još dva centralna foajea u parteru i na spratu sa pretprostorima i garderobama. Ispred velike, pokretne bine dimenzija 14 x 10 m, sa nadvišenjem za dizanje kulisa, koja je izvedena po tehnološkom projektu inženjera Velje Jovanoviću, nalazi se udubljenje za orkestar. Iza toga se nalazi druga bina, a iza nje sala za kulise sa direktnim izlazom ka rampi.
Zgrada Narodnog pozorišta dograđena je 1946. po projektu niškog arhitekte, ruskog porekla, Aleksandra Medvedeva. Iznad postojećih garderoba u prizemlju, sa obe bočne strane pozorišta, dograđen je sprat sa prostorijama za odlaganje pozorišnih kostima. Nad prostorom zadnje bine nalazi se prostorija za probe, klub, čitaonica i slikarnica. Dogradnja iz 1946. izvršena je u duhu osnovnog projekta. Kasnijim adaptacijama koje su se desile 2007. vršena su samo enterijerska i tehnološka poboljšanja.
TEKST: ANDRIJANA MILENKOVIĆ
Andrijana Milenković je student Žurnalistike na Filozofskom fakultetu u Nišu. Voli da posećuje pozorište, bioskop, filmske susrete, utakmice i ostale kulturne i sportske događaje u njenom gradu. Te je upućena u sve aktuelnosti na polju kulture i sporta.
