Komedija del arte (comedia dell’ arte) je tip italijanske renesansne komedije iz XVI i XVII vijeka. Iako je nastala i najveći uticaj ostvarila u Italiji, ova komedija se brzo proširila po čitavoj Evropi. Posebno jak uticaj imala je na francusku, ali i na njemačku, englesku i špansku komediju
IMPROVIZACIJA
Glavna karakteristika ovog dramskog oblika jeste improvizacija. Iako je komedija del arte izgrađena od scenarija koji se ponavljaju i u kojima se pojavljuju tipizirani junaci, dijalozi i monolozi su uvijek improvizovani. To znači da se sa svakim novim izvođenjem stvara jedinstven, pozorišni komad. Osim toga, i pozornica i scenografija su uvijek improvizovane. Komedija del arte izvodi se na trgovima, na ulici ili na jednostavnim pozornicama.
PORIJEKLO KOMEDIJE
Izvođenje komedije među narodom i za narod potvrđuje porijeklo komedije del arte. Naime, ona svoju osnovu ima u narodnoj, vašarskoj tradiciji. Ključni elementi ovog oblika, koji potvrđuje njegovo narodno porijeklo, jesu humor, dosjetke, lukavi i lascivni izrazi svojstveni narodnom jeziku. Osim toga, važan segment su i maske koje su karakteristične za svaki ti junaka. Upravo se pomoću ovih elemenata ostvaruje improvizacija i humoristična dimenzija ove komedije.
GLUMCI
Glumci u komediji del arte specijalizovani su samo za određene tipove junaka, tako da nikada ne mijenjaju uloge. Pored glumaca u užem smislu, vašarskom elementu ove komedije doprinosi i učestvovanje žonglera, cirkuskih igrača, prostitutki i sl. Neki od tipova koji se ponavljaju i koji su se zadržali i u književnosti koja nastaje iz komedije del arte su: Pantalone (naivni otac, prevareni suprug i trgovac), Izabela (njegova kćerka, koketa), Alrekin (sluga smutljivac), Kolumbina (služavka), Kapitano (hvalisavac, lažni heroj) itd.
SATIRIČAN TON
U ovoj vrsti komedije dominira satirični ton. Osnovna radnja je uvijek ista – ljubavi između dvoje mladih, koju ne podržavaju njihovi roditelji. S obzirom na to da su likovi pripadnici različitih klasa i staleža, niko nije pošteđen kritike i ismijavanja. Zato komedija del arte ima bitnu društvenu ulogu.
UTICAJ KOMEDIJE
Uzevši u obzir sve navedene karakteristike, jasno je da je ovaj oblik pozorišne umjetnosti imao veliku uticaj na druge vrste – lakrdiju, lutkarsku predstavu, pantomimu, ali i balet. Što se tiče dramskih pisaca, elementima komedije del arte, koristili su se prije svega Molijer i Šekspir. To je posebno vidljivo kod Molijera u fazi stvalaštva koja obuhvata komediju tipova tj. prije komedije karaktera. Što se Šekspira tiče, ovi elementi su prisutni u Buri.
TEKST: BRANKA TODORVIĆ
Branka Todorović rođena je 1998. godine u Doboju, u Bosni i Hercegovini. Studentkinja je master studija komparativne književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Njena glavna interesovanja su književnost, film i hispanska kultura. Objavljuje kritiku i eseje u književnoj periodici.
