Danas je avangarda poznata širom sveta kao umetnički pravac u književnosti, slikarstvu i muzici. Pojam dolazi iz Francuske i prvobitno je označavao trupe koje su bile prethodnice vojsci.
POREKLO IMENA
Iako je termin avangarda u jezičkoj upotrebi zastupljen vekovima, nikada nije utvrđeno kada je precizno počeo da se koristi. O početku upotrebe su najzastupljenije dve teorije.
Prva teorija navodi da je termin počeo da se koristi u 19. veku kako bi označio slikare koji su osnovali Salon odbačenih u Parizu. Njihov cilj bio je da se suprotstave Pariskom salonu. Pariski salon je tada bio sedište slikarstva u Francuskoj i podrazumevao je izložbe akademskog slikarstva. Sama pojava Salona odbačenih je označavala, pored kulturološke pretnje, novi talas u umetnosti koja će se proširiti na čitav svet.
Drugi izvori navode da je termin prvi put upotrebila sociološkinja Olinda Rodrigez. U svom eseju govorila je o umetnosti kao najbržem sredstvu za postizanje društvenih promena od velikog značaja. Uzevši u obzir obe teorije, možemo da zaključimo da je avangarda, koja je predstavljala bunt umetnika i želju za oslobođenjem od društvenih stega, prvi put upotrebljena u romanskim zemljama.
AVANGARDA U SLIKARSTVU
Kako je ustaljeno zamenila eksperimentalnim, avangarda je bila zastupljena kao pravac u slikarstvu. Njeni predstavnici bili su Klod Mone, koji je pripadao impresionizmu, kao i sam Pikaso koji se smatra začetnikom apstraktnog slikarstva. U tom periodu rodila su se imena umetnika čija dela privlače ljubitelje umetnosti mnogo godina kasnije.
MEĐURATNA KNJIŽEVNOST
U književnosti obuhvata period od 1918. do 1939. godine, te se često opisuje i kao pravac koji je bio najizraženiji između dva svetska rata. Međutim, kako je književnost sama po sebi jedan veliki mozaik, tako možemo da posmatramo i avangardu. Avangarda predstavlja skup određenih pravaca koji su se neravnomerno razvijali u zemljama širom sveta.
U tom periodu su nastali futurizam i nadrealizam koji i danas fasciniraju čitaoce. Egzistencijalizam se paralelno razvijao u književnosti i filozofiji te će iznedriti velike mislioce poput Albera Kamija i Žan Pol Sartra.
Došlo je do velike kulturološke revolucije: svet je težio ka novim i slobodnijim društvenim normama, originalnosti, novim književnim delima u kojima bi se ogledalo saznanje o samom sebi i novi duh naroda, zreliji i slobodniji. Umesto društvenih stega nastupilo se slobodoumlje. Književnici i filozofi prisustvuju sukobu apsurda i besmisla života. Ono što avangardu čini mozaičnom jeste činjenica da su sukobljene poetike bile ujedinjene zato što su imale isti cilj.
POMERANJE GRANICA
Kabaretski tekstovi, tumačeni zapisi snova analizirani sa psihološke i filozofske strane su dobili svoja mesta u kulturi. Nastala inspirisana velikim otkrićima − Španskim građanskim ratom, Prvim svetskim ratom i marksističkim idejama. Zbog toga, avangarda je ostala jedan od najkompleksnijih pravaca koje je svet video. Granice između umetnosti i društvenih nauka više ne postoje. Predstavlja odbranu svega što je novo i što može da doprinese evoluciji društva.
Čitav svet se doživljava drugačije i posmatra kroz grotesku, apsurd i crni humor. O tome su svedočili Alber Kami i Franc Kafka u svojim delima koja su i danas predmet analiza na mnogim univerzitetima širom sveta. Destrukcija romana i defabularizacija pomerile su tadašnje granice književnosti. Težnja ka negiranju tradicije bila je ideja mnogih sociologa.
Spoznaja samog sebe i uloga čoveka u životu i društvu nadahnjivala je filozofe. Posle Prvog svetskog rata koji je ostavio velike posledice, svet je ponovo težio ka promeni, revoluciji i slobodi.
TEKST: MARIJA JOVIČIĆ
Marija Jovičić rođena je 2002. godine u Zaječaru u kome je završila Gimnaziju. Trenutno studira Francuski jezik i književnost na Filozofskom fakultetu u Nišu. U slobodno vreme bavi se izučavanjem stranih jezika, pisanjem poezije i proze, kao i slobodnim istraživanjima.
