Nerado priznajemo da smo se, skladajući naslov za članak koji je pred vama, našli u prilično nezavidnom položaju, zbog toga ga i otvaramo konstatujući svoje nezadovoljstvo njegovom nepreciznošću. Biografija Kolje Mićevića, kao i njegovo djelo, ne može se obuhvatiti njegovim prevodilačkim radom, osim prevođenja, banjalučki pjesnik bavio se i proznim pisanjem, esejistikom i lingvistikom, a bio je i publicista, teoretičar književnosti, samoprozvani muzikolog, eklektik… Njegovo djelo takođe se ne može predstaviti ni brojnim drugim proizvoljnim terminima i akademskim titulama. Jedino bi on sam, da je samo bio manje skroman, sa svojim neponovljivim osjećajem za jezik, možda mogao da pronađe riječi koje bi istinitije mogle da vam predstave šta je bio Kolja Mićević.
KOLJIN PJESNIČKI KRATILIZMI
Kratil, starogrčki filosof kojeg je, u istoimenom dijalogu Platon suprotstavio Sokratu tvrdio je da za svako biće postoji prirodno, ispravno ime, a da ime nije ono što neki po sporazumu doznačuju stvarima izražavajući ih jednim dijelom svoga govora. Kratil dalje rezonuje da je neka sila, veća od ljudske, dala stvarima prva imena, tako da su ta imena nužno ispravna.
Kolja Mićević je pjesnik u službi te sile. On je ujedno i antiteza onoga stava francuskog prevodioca našeg Brane Šćepanovića, po kojem je najveći kompliment udijeljen jednom prevodiocu onda kada on sam ostane potpuno neprimjećen. Kolja se vodi mišlju da ne treba sve prevoditi, pjesme ne prevodi direktno i precizno, već preuzima glavni tok njihove motivacije i njihovu atmosferičnost, a zatim ih prekomponuje na način koji odgovara jeziku na koji se prevodi. Na ovaj način čitaocu Koljinih prevoda gube nešto od pjesničke izvornosti, ali dobijaju autentičan pečat prevodioca, kao i subjektivan pjesnički doživljaj koji, s vremena na vrijeme, i prevaziđe original.
Dok većina pjesnika i prevodioca broji riječi i slogove, Kolja ide korak dalje i broji čak i slova, nerijetko i ova birajući na osnovu njihove semantičke slojevitosti, dobijene, kratilski rečeno, „od više sile“. Zbog njegovog muzičkog notiranja jezika, brojnim aliteracijama i asonancama naglašene zvučnosti i svojevrsne fiziognomije jezika, kolege i prijatelji nazivaju ga renesansnim čovjekom, kritičari konceptualnim umjetnikom, a mi ćemo ga nazvati i prvoklasnim semiotehničarem.
FRANCUSKA VEZA
Veza između francuske i srpske književnosti bila je naročito plodotvorna u dvadesetom stoljeću. Dok je naš pomenuti prozni pisac, Branimir Šćepanović najveći profesionalni uspijeh ostvario upravo u ovoj zemlji, u kojoj je doživio najveće pohvale od kritike, kao i brojne prevode i pozorišne adapttacije, najprisnija naša veza sa Francuskom ostvarena je u poeziji i prevodima Kolje Mićevića. Iako je šaren opus Mićevićevih djela uključivao prevode sa više evropskih jezika, stvaraoca kao što su Dante, Po, Lorka ili Prešern, banjalučki erudita najbolje se osjećao prevodeći francuske simboliste poput Malarmea ili Valerija.
Osim manje ili više eksperimentalnih, ali uvijek originalnih prevoda, Kolja je francuskim simbolistima posvećivao i neke od svojih sopstvenih najboljih stihova. Tako je za sobom ostavio sjajne sonete Malarme, Grob Pola Valerija i Sonet o Sevu, koji predstavljaju dobru osnovu za proučavanje Mićevićeve pjesničke tehnike. Miješanje utisaka iz ličnog života (stara lipa ispred zemljotresom razorene kuće u Banja Luci), i dubokog, intimnog doživljaja Malarmea (preuzimanje motiva), ostvareno je upotrebom manje ortodoksnih tehnika koje se nerijetko svode na (sjetimo se Kratila!) zvučni i semantički potencijal imena.
Slična stvar je sa sonetima o Valeriju i Sevu; imena pjesnika javljaju se, otvoreno ili tek nagovješteno. Osim imenima, Kolja je posebnu pažnju poklanjao njemu omiljenim riječima, pa čak i slovima. Značajan je njegov sistem od četiri slova (K,S,M,V), kao i jedan veoma zanimljiv skup jednosložnih riječi (sam, san, zvuk, dno i nit) koje Kolja, poput osnovnih muzičkih jedinica, razvija u širok simbolički tonalitet, da bi ih, transponujući kroz bezgraničan prostor značenja, konačno sabrao u jedan, neponovljiv i najčešće nedorečen, ali dirljiv utisak.
DANTE
Ukoliko Koljin doprinos semiotehničkim istraživanjima muzičke potencije jezika nazovemo najoriginalnijim, a njegov živi odnos sa francuskom simboličkom poezijom najprisnijim, onda kao nesumnjivo najznačajniji njegov doprinos našoj, ali i evropskoj književnosti, moramo izdvojiti pjesnikov monumentalni prevod Danteove Komedije.
Zadatak kojem i najsmjeliji prevodilac prilazi sa strahopoštovanjem, Kolja je ostvario onda kada, po sopstvenom priznanju, uopšte nije znao italijanski jezik! Učio ga je, kaže, prevodeći najveće pjesničko djelo koje je na njemu ikada napisano. A Danteov magnum opus Kolja Mićević je, pored srpskog, preveo i na francuski jezik. Francusko izdanje, obogaćeno ilustracijama Vladimira Veličkovića, i dalje se čita u Francuskoj, što svjedoči o veličini Koljinog podviga, a samog pjesnika čini možda i jedinim na svijetu kojem je tako nešto pošlo za rukom.
Kolja je pozorište ,,Branko Krsmanović“ iza hotela „Moskva“, birao jednom za predavanje na onaj način na koji je birao riječi za svoje pjesme: na osnovu zvučnosti njegovog imena (Krsmanović sadrži savršenih, „danteovskih“ deset slova, među kojima su kosmičkih K, S, M i V). Predavanje, sa manjim pauzama, trajaloje punih deset časova. Deset časova je, u vrijeme pomućene, nestabilne pažnje i fragmentarnih književnosti, Kolja Mićević iz glave držao predavanje o srednjovjekovnom firentinskom pjesniku, o tehnici i smislu prevođenja, o kratilskom, magično-skrivenom značenju riječi, slogova islova, o sviranju u nakovanj i Brunetu Latiniju. Kolja Mićević, renesanski čovjek, preminuo je 17. novembra 2020. godine, u Banja Luci.
TEKST: PETAR ROCA
Petar Roca, poreklom iz Herceg Novog, diplomirani je orijentolog, laički gastronom i student Religiologije na post-diplomskim studijama Univerziteta u Beogradu. Otac nepriznatih disciplina semiotehnike i zuglačenja, monoteista i po opredeljenju književnog senzibiliteta: čarobnjakov šegrt.
