Las meninas (1656) je Velaskezovo najveće dostignuće, samosvesno i proračunato delo koje pokazuje koji vrhunac se može se može dostići štafelajnim slikarstvom.
DIJEGO VELASKEZ
Čuveni španski slikar, Dijego Velaskez, godine 1623. dolazi na dvor kralja Filipa IV. U decenijama koje su usledile umetnik je naslikao na desetine portreta kraljevske porodice. Kao vrhunac njegovog rada, 1656. godine naslikao je sliku Las meninas ( srp. Mlade dvorske dame).
Ovo ulje na platnu poneće epitete teologije slikarstva i filozofije umetnosti. Istoriji umetnosti će doneti vekove mnogobrojnih tumačenja koja u težnji da otkriju, paradoksalno kao da nas odaljavaju i svaki odgovor sa sobom donoasi reku novih pitanja.
EPISTEMOLOŠKA ZAGONETKA
Iako barokno slikarstvo često teži jasnim dijagonalama na kojima počiva kompozicija slike, armatura ovog dela ipak je sačinjena od pogleda. Naime, dve devojčice i čovek nižeg rasta gledaju u posmatrača. Potom, tri figure koje se obraćaju likovima na slici i čiji je pogled usmeren ispred sebe, čime formiraju spoljnji trougao.
Slikar za štafelajem, čovek u senci i figura na stepenicama bi potom formirali narednu grupu. Njih bi povezale pozicije iz kojih jasnije od ostalih vide platno, ono što slikar od nas vešto krije. Nas kao posmatrača koji se verovatno nalazi iza kraljevskog para, Velaskez postavlja u najvažniju grupu: kralj, kraljica i mi.
Da je trougao osnovna forma svedoče i perspektivna tačka nedogleda (čovek na stepenicama), sedište platna (između kraljevskog para) i centralna figura donjeg dela slike (princeza), čijim spajanjem ponovo nastaje trougao.
METAFIZIČKI PROSTOR
Neosporiva Velaskezova maestralnost ogleda se i u komunikaciji koju uspeva da ostvari između dva prostora, smeštajući zapravo najdrmatičniji deo slike van nje same. Posmatrača uključuje u svet dela navodeći ga na samopromišljanje.
Koji je naš položaj? Šta se nalazi na platnu čiji okvir vidimo? Šta je slika, a šta stvarnost? I naposletku, da li je Velaskez još pre tri veka odredio posmatračev položaj zarobivši ga u svet dela čak i van lanenog platna?
Everything you can imagine is real. – Pablo Pikaso
TEKST: MILICA TOPALOVIĆ
Milica Topalović, rođena je 2003. godine. Student je druge godine istorije umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Pored pisanja bavi se i fotografijom.
