Sima Pandurović, rođen je 1883. godine u Beogradu. Važio je za pesnika koji je stvarao poeziju koja je pokrenula nove književne pojave i o njemu je pisano različito. Pesimizam i optimizam, kao termini, počeli su da se upotrebljavaju još u 18. veku i uglavnom su izgubili književno i dobili ideološko značenje. Pesnička filozofija, koja se uglavnom svodila na pesimizam, postala je glavna rasprava kritičara o pesništvu Pandurovića. Raspravljalo se o njegovim stihovima koji govore o uništenim ambicijama pesnika i njegovim propalim idealima. Pričalo se i o umobolnoj bolnici koja je prihvaćena kao lepota i raj pa sve do motiva mrtve drage i njenog fiziološkog raspadanja. Međutim, rasprave o pesimizmu su skretale pažnju sa najvažnijih karakteristika Pandurovićeve poetike.
DA LI JE RUŽNO LEPO?
Uz pomoć pesama ispevanim u mračnom tonu, Pandurović je u svojoj poeziji prvi dao naznaku ružnog. Ružno više nije bilo samo suprotstavljena kategorija lepom. Ružno je postalo i samostalna vrednost. Ono se definisalo kao momenat kreativnosti koji je postao empirijski i provokativan. U trenucima kada se intenzitet ružnog povećavao, tada se još više naglašavala lepota. U Pandurovićevim pesmama, ružno je postalo glavni momenat. Bilo je izraženo u slikama bolesti, trule jesenje prirode ili bolesnog proleća i telesnog raspadanja mrtve voljene žene.
MOTIV SMRTI
Godine 1908. je izdao svoju najbolju zbirku pesama Posmrtne počasti. Već tada je mogao da se uoči prkosan i novi stav koji je ova zbirka nudila. Njegove pesme su bile oduvek lake za tumačenje, bez zatamljenih mesta i potrebe za dešifrovanjem. Zbog toga su jasno mogli da se prepoznaju njegovi stavovi da smrt sve pobeđuje.
Najjači dodir sa smrću je bio izražen kroz motiv mrtve drage. Takav motiv se obično izražavao u gradacijskom smislu. U pesmi Njen odlazak dat je momenat kada mrtvu dragu iznose iz doma na groblje. Uvid u mentalno stanje lirskog subjekta nakon gubitka voljene i sećanja na srećne dane je ponuđen u pesmi Trag vremena. Na kraju je konačno izložen motiv telesnog raspadanja sahranjene žene. U ovakvoj poeziji ne postoji nebeska i večna ljubav, već jedna realna. Ta realnost je vidljiva i u pesmi Tamnica, gde tamnica je opipljiva i kamena i ne predstavlja simbol ljudske ograničenosti.
SVETKOVINA
Svetkovina je pesma koja je zapamćena kao Pandurovićeva najoriginalnija pesma. Iako pesma ima ton himne, ona daje celokupni utisak balade s dva paralelna toka. Na jednoj strani se nalazi zdrav razum i svet izvan bolnice, dok na drugoj je zaljubljeni par u bolnici za umobolne i njihova sreća. Ta dva toka se međusobno osporavaju. Lirski subjekt prihvata bolnicu kao završno stanje koje se neće promeniti i bolest kao svoj izbor. Ovde je Pandurović zapravo dao svoj stav introverzije i gnušanja na svakodnevnicu. Pesnik je pevao o razočarenju u društvo izvan bolničkih zidina i o povlačenju u svoju ljusku.
RODOLJUBIVA POEZIJA
I pored mračnog pesimizma i sablasnosti, Pandurović je pisao i rodoljubive pesme. Ovakve pesme su bile pokazatelj da je i on podlegao atmosferi patriotskog zanosa i da je bio pod pritiskom ratoborne i rodoljubive publicistike. Svojim rodoljubivim pesmama je darovao jednu karakterističnu notu, koja je pogotovo vidljiva u završecima njegovih pesama: Na poljima mirnim prohujale bitke i Ranjenici iz 1912. Kao rođeni Beograđanin, pisao je i o svom gradu. U pesmi Beograd u ropstvu, on je oslikao njegovo sivilo, ropstvo i slobodu koja je postavila krunu mučeništva na Beograd.
TEŠKO VREME KOJE SE ODRAZILO NA POEZIJU
Sima Pandurović je živeo u vremenu propadanja ideala. Bio je čovek koji nije verovao u život i koji nije imao nadu. Bio je čovek koji je smrt video svuda oko sebe kao najrazorniju pojavu. Takve stavove je pretočio u svoju poeziju koja je svakako bila praćena jakim emocijama. To su bile takozvane hladne emocije koje su vremenom postale najveći dokaz Pandurovićeve intelektualnosti.
TEKST: JELENA RADOVANOVIĆ
Jelena smatra da je skromnost najveća vrlina. Inspiraciju pronalazi u muzici, slikarstvu i detektivskim romanima.
