Da li ste čuli za apoteozu i znate li šta označava? U nastavku možete saznati kako se ona koristi u književnosti i umetnosti.
ŠTA OZNAČAVA APOTEOZA?
Apoteoza je reč latinskog porekla i označava pretvaranje u boga, uzdizanje među bogove (božanstva), njegovo slavljenje i veličanje. Takođe, označava i strahopoštovanje, obožavanje i glorifikaciju neke ličnosti. U mitologijama raznih naroda su mitski osnivači gradova, kojima su se prinosile žrtve i koji su bili slavljeni povezivani sa ovim pojmom i tako su stvarani kultovi određene ličnosti.
Ovaj običaj bio je karakterističan za stare Rimljane, Grke, Egipćane i Persijance, a neke od ličnosti koje su tražile božanske počasti bili su: Aleksandar Veliki, Ptolomeidi, Cezar… Posle smrti nekog vladara postojala je čitava procedura kojom bi se označio njegov ulazak u božanski red.
APOTEOZA U KNJIŽEVNOSTI
Još u grčkim tragedijama, koje su nastale oko 5. veka pre n.e., možemo uočiti apoteozu pored postupka deus ex machina kojeg su koristili grčki tragičari uglavnom u završnim scenama. Primer za to jeste Euripid sa svojom tragedijom Medeja. U njoj Medeja u očaju ubija decu kako bi se osvetila mužu Jasonu za kog je sve žrtvovala, jer je on prestao da je voli i okrenuo se korintskoj princezi. Euripid ovde želi da pokaže, pored njenog besa, veličinu žene koja je spremna na svakakva odricanja, pa u poslednjoj sceni vidimo Medeju koja odleće na kolima svog dede Helija sa leševima svoje dece.
Apoteoza ovde ima funkciju predstavljanja žene Medeje kao heroja, čak i kao nečeg višeg od čoveka zbog nepravde koja joj je naneta. Tim uzdizanjem na kraju tragedije stremi božanskom. Ovaj postupak srećemo i kod Homera, u rimskoj mitologiji u priči o Romulu i osnivanju Rima.
APOTEOZA LJUBAVI
Apoteoza se često može shvatati kao slavljenje, glorifikacija osoba (Crnjanski − Apoteoza) ili kao cilj kojim težimo, ideja koju uzdižemo (Miro Radmilović − Apoteoza). Zbog toga se za neko književno delo može reći da predstavlja apoteozu ljubavi.
APOTEOZA U UMETNOSTI
Žan Ogist Dominik Ingre, francuski neoklasični slikar, poznat je po slici Apoteoza Homera. Na njoj je prikazano krunisanje Homera od strane anđela, a dodatnu počast mu odaju figure sa strane. Centralizovan je tako da privlači najviše pažnje što doprinose figure postavljene oko njega pod određenim uglom. Alfons Muha, češki slikar ima svoju apoteozu Slovena, odnosno Slovensku epopeju, a on se zalagao i za jedinstvo naroda i ujedinjenje Slovena. Postoje još mnoge slike koje obrađuju temu uzdizanja i glorifikacije, a koje u nazivu nemaju naglašen pojam apoteoze.
TEKST: NATALIJA MITIĆ
Natalija Mitić je studentkinja prve godine Srpske književnosti i jezika Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu. U slobodno vreme najviše voli da čita klasike uz neki slatki napitak. Uživa u dugim šetnjama uz muziku i pravljenju slatkiša i peciva, kao i vremenu provedenom sa prijateljima.
