Koliko smo samo puta pogledali u nebo i divili se sjajnim zvezdama? Koliko smo samo puta pogledali u nebo i divili se sazvežđima napravljenih od zvezda? Verovatno bi odgovor bio bezbroj puta. Međutim, koliko smo se puta zapitali šta su zapravo sazvežđa i kako ona nastaju?
KAMEN NEBESKE ORIJENTACIJE
U prošlosti, sazvežđa nisu bila ništa drugo do zvezdanih figura koje je nekada videla čovekova mašta. Danas, sazvežđa pre svega imaju značenje određenih oblasti neba, odnosno, one predstavljaju kamen nebeske orijentacije.
ZVEZDE KOJE OBLIKUJU ZAMIŠLJENI LIK
Sazvežđa, ili kako ih neki nazivaju – konstelacije zvezda, deo su zvezdanog neba. U njemu grupa zvezda bliskih jedna drugoj zajedno obrazuju zamišljeni lik kada se međusobno spoje zamišljenim crtama. U običnom govoru, sazvežđa predstavljaju asterizam. Odnosno, grupu nebeskih tela, najčešće zvezda, koja obrazuju određeni lik na nebu ili su vidno povezane jedna sa drugom. Međutim, u astronomiji, sazvežđa su deo neba koji sadrži sva nebeska tela koja se u njemu nalaze.
KAKO JE ZAPOČELA PODELA?
Nebo je podeljeno na 88 sazvežđa, a u našim krajevima se vidi 69. Ova podela vodi poreklo još od 150. godine nove ere. Tada je grčki astronom Ptolomej, u knjizi Almagest objavio spisak od 48 sazvežđa. Lista ovih sazvežđa važila je do 16. veka, kada su Piter Kejser i Frederik de Hautman, holandski moreplovci, dodali još 12 sazvežđa.
KONAČNA LISTA OD 88 SAZVEŽĐA
Vek kasnije, Johan Hevelije, poljski astronom, dodaje još sedam sazvežđa. U 19. veku, francuski astronom Nikolas Laceli na listu dodaje 14 novih sazvežđa. Krajnji spisak od 88 sazvežđa postavila je Internacionalna astronomska unija (IAU), 1922. godine.
POREKLO IMENA
Imena sazvežđa uglavnom potiču iz latinskog jezika i manjim delom iz grčkog. Kada je IAU objavila svoju zvaničnu listu sazvežđa, u njoj se za svako sazvežđe našla standardna skraćenica od tri slova latinskog ili grčkog jezika. Ponekad, u okviru jednog sazvežđa, nalazi se grupa zvezda koja takođe ima poseban naziv. Takvi skupovi nazivaju se asterizmi. Tako, na primer, Velika kola samo su asterizam koji pripada sazvežđu Veliki medved.
PODELA NA DVE POSEBNE GRUPE
Sazvežđa se dele na dve posebne grupe. Prvu grupu čine cirkumpolarna sazvežđa koja su najbliža Polarnoj zvezdi. Ona su uvek vidljiva sa određene tačke na zemlji. U drugu grupu spadaju anticirkumpolarna sazvežđa. Zbog rotacije Zemlje, ona izlaze na Istoku a zalaze na Zapadu, i vide se samo noću. Takođe, sazvežđa se dele na prolećna, letnja, jesenja i zimska.
NEBO NAM OTKRIVA SAMO DEO SAZVEĐŽA
Nažalost, neka sazvežđa nije moguće uočiti golim okom, ali postoje ona sazvežđa koja se odlično vide sa bilo kog mesta. To su Veliki medved, Kasiopeja, Mali medved, Zmaj, Orion, Veliki pas, Mali pas, Blizanci, Bik i Rak. Pomoću ovih sazvežđa, ljudi se često orijentišu.
LEGENDA O NASTANKU POJEDINIH SAZVEŽĐA
Postoje mnoge legende o nastanku određenih sazvežđa. Jedna od najpoznatijih je legenda o Orionu, Posejdonovom sinu, koji je plenio lepotom i u kojeg su sve boginje bile zaljubljene. Jednom je, krenuvši u lov upoznao Artemidu, boginju lova. Poželeo je da mu i ona, kao i ostale boginje, bude ljubavnica. Uvređena i ljuta na Oriona, Artemida nalazi škorpiju i šalje je Orionu. Škorpija ubada Oriona i on umire.
Artemida je zažalila zbog toga i skrhana odluči da zamoli Zevsa da postavi Orionov lik na nebo kao sazvežđe. Nakon toga i škorpija je dobila svoje sazvežđe na nebu. Međutim, ova dva sazvežđa nikada ne možete videti zajedno na nebu. Razlog je taj što se Orion pojavljuje tek kada Škorpija na nebu zađe.
TEKST: ANĐELA PEJDO
Anđela Pejdo je iz Kraljeva i studira novinarstvo na Filozofskom fakultetu u Nišu. U slobodno vreme prati sport, a želja joj je da postane sportski novinar.
