Eklekticizam predstavlja konceptualni pristup koji je specifičan jer se ne pridržava jedne paradigme ili skupa pretpostavki, već se oslanja na više teorija, stilova ili ideja. Na taj način stiče komplementarni uvid u predmet, ili dobija mogućnost da primenjuje različite teorije u određenim slučajevima. Ova pojava je često bez pravila koja diktiraju kako i na koji način, ili koje teorije mogu biti kombinovane.
KRITIKA EKLEKTICIZMA
Eklektici su često bili kritikovani zbog nedostatka doslednosti u njihovom razmišljanju i stavovima. Međutim, to nije ništa novo, već predstavlja pojavu u mnogim oblastima studija. Na primer, mnogi psiholozi, psihoterapeuti ili psihijatri mogu da prihvate određene aspekte bihejviorizma, ali bez obzira na to, oni ne pokušavaju da koriste teoriju da objasne sve aspekte ljudskog ponašanja. Eklekticizam koji ima udea u etici, filozofiji, politici i religiji poznat je u svetu kao sinkretizam.
POREKLO I ZNAČAJ U FILOZOFIJI
Kao prvi put korišćenja eklekticizma zabeleženo da je da ga je praktikovala grupa drevnih grčkih i rimskih filozofa. Oni se nisu vezali ni za jedan pravi sistem, već su iz postojećih filozofskih stavova, mišljenja i verovanja izabrali one koje su im se činile najrazumnijim i najpristupačnijim. Iz tog delovanja konstruisali su svoj novi sistem filozofije. Termin eklekticizma potiče od grčkog eklektikos, što se u bukvalnom značenju odnosi na biranje najboljeg.
Poznati eklektici u grčkoj filozofiji bili su Panaecije i Posidonije, i novi akademici Karneades i Filon iz Larise. Među Rimljanima, Ciceron je bio potpuno eklektičan. On je uspeo da ujedini peripatetičku, stoičku i novu akademsku doktrinu. Filonov naslednik i Ciceronov učitelj, Antioh iz Askalona jeste čovek koji je bio zaslužan je za uticaj na Akademiju. Ona je tako konačno prešla iz skepticizma u eklekticizam.
Neki drugi eklektici su bili Varona i Senek Mlađi. Prema Roškeru i Suhadolniku, iako je eklekticizam imao grčko poreklo, ovaj termin se retko koristio, a čak su mu istoričari grčke davali negativnu konotaciju, i povezivali ga sa opisom nečistog i neoriginalnog mišljenja i stava. Naučnik Kliment Aleksandrijski tvrdio je da je eklekticizam imao dugu istoriju u grčkoj filozofiji, kao i da je podržan dubljim metafizičkim i teološkim uverenjem o pojavi apsolutnog kao izvoru svih čistih i neiskvarenih misli.
ARHITEKTURA I UMETNOST
Eklekticizam koji se koristi kao termin da opiše kombinaciju mnogih elemenata iz različitih istorijskih stilova, može se naći u i arhitekturi, likovnoj i dekorativnoj umetnosti. Primenjivao se na opštu stilsku raznolikost arhitekture u 19. veku odmah posle neoklasicizma. Eklekticizam je važan segment u kritičkim raspravama i evaluacijama, ali je na neki način udaljen od stvarnih
oblika artefakata na koje ima uticaja i na koje se primenjuje, pa je u ovom smislu njegovo značenje krajnje nejasno.
Na određeni način, eklekticizam podseća na manirizam, jer se taj izraz koristio u većem delu perioda njegove valute. Za razliku od manirizma, eklekticizam nikada nije bio predstavljen kao pokret niti je imao svoj specifičan stil. To je upravo jedna od njegovih karakteristika.
ZNAČAJ U FILOLOGIJI
Što se tiče filologije, kroz tekstualnu kritiku, eklekticizam je predstavljen kao praksa koja je tu da ispita veliki broj svedoka napisanog teksta i da izabere varijuntu koja se čini najkvalitetnijom i najboljom. Rezultat ovog procesa jeste tekst koji je čitan od strane mnogo individua. U ovakvoj vrsti pristupa, niko nije teoretski najbolji i najvažniji. Kritičar svoje mišljenje formira na osnovu pojedinčnih svedoka, i oslanja se na spoljašnje i na unutrašnje dokaze.
POVEZANOST EKLEKTICIZMA SA PSIHOLOGIJOM
Eklekticizam je značajan u psihologiji jer prepoznaje različite faktore koji utiču na ponašanje i spoznaju ili psihu individue. Tokom kasnih 1970-ih, mnogi psiholozi su počeli da koriste različite tehnike za koje su mislili da su prikladne za klijente koje leče. Psiholozi uzimaju u obzir mnogo perspektiva dok objašnjavaju i identifikuju ponašanje i ličnost svog klijenta.
Postoje različite vrste eklekticizma u psihologiji, a jedna od njih je teorijska integracija. U teorijskom eklekticizmu se kombinuju različiti koncepti iz mnogih teorija, koristeći jednu teoriju kao referentni okvir. Cilj ove vrste je da se povećaju kapaciteti koji objašnjavaju uzrok pre tačnog određenja problema. Tehnički eklekticizam je vrsta koja je sastoji od korišćenja tehnike različitih orijentacija. Jedan od pionira tehničkog eklekticizma tvrdio je da je teorijska intergracija nije izvodljiva zbog različitih perspektiva.
Džerom Frenk je utvrdio šest faktora koji su zajednički različitih psihoterapijskim orijentacijama: odnos poverenja između psihoterapeuta i klijenta ili pacijenta, racionalno i verodostojno objašnjenje problema, pružanje mnogih informacija o problemima, očekivanje poboljšanja, olakšanje od mnogih emocija, prilika za uspešna iskustva i promovisanje osećaja majstorstva.
TEKST: ANDRIJANA POPOVIĆ
Andrijana Popović je studentkinja novinarstva na Filozofskom fakultetu u Nišu. Ljubitelj je psihologije, umetnosti i muzike.
