Isak Samokovlija (1889-1955), najznačajniji je bosanskohercegovački pisac jevrejskog porijekla. Svojim radom pomogao je jevrejskom narodu na prostoru Bosne i Hercegovine da izgradi vlastiti kulturni i umjetnički identitet.
PISAC I LEKAR
Samokovlija je rođen u Goraždu, na Drini, ali najveći dio života proveo je u Sarajevu. Po zanimanju je bio ljekar. Ljekar kao junak, ali još češće kao narator, nerijetko se javlja u njegovom djelu. Na taj način, i dio njegove ličnosti prisutan je u njegovoj umjetnosti.
SVOJIM DELIMA RAZBIJA STEREOTIPE O JEVREJIMA
Njegovo stvaralaštvo može se ukratko opisati kao modernistička pripovijetka. Ove pripovijetke karakteriše mirno i linearno pripovijedanje. Glavna tema uvijek je život malih, običnih ljudi i njihovi svakodnevni problemi. Samokovlija piše o siromaštvu, o jevrejskoj zajednici zatvorenoj za novinu bilo koje vrste, o religiji i sl. Na taj način Samokovlija razbija stereotipe o Jevrejima kao bogatim ljudima. On otkriva drugu stranu – ekstremno siromaštvo Jevreja u sarajevskoj mahali Bjelave.
LIKOVI KOJI SE BORE ZA MALE, ALI VREDNE STVARI
Njegovi junaci su nosači, šegrti, samohrane majke, napušteni starci i bolesna djeca. Ono što im je svima zajedničko jeste da su pobunjenici, ali njihove pobune su male, svakodnevne. Oni se bore za lično dostojanstvo i sreću, buneći se protiv strogih religijski zakona i pravila.
PRIPOVETKE POVEZANE U CIKLUS
Najznačajnije Samokovlijine pripovijetke su: Nosač Samuel, Rafina avlija, Jahijelova pobuna, Jevrejin koji se subotom ne moli Bogu, Priča o radostima, Saručin dug itd. Ove pripovijetke često su povezane u neku vrstu ciklusa. Likovi prelaze iz jedne u drugu priču, ili se barem pominju. Na ovaj način Samokovlija od svog stvaralaštva formira dobro povezanu cjelinu.
KAO OBELEŽENI JEVREJIN PREŽIVEO JE LOGOR
Međutim, nije samo Samokovlijino stvaralaštvo neobično. Njegov žuvot nije bio ništa manje zanimljiv. Kao Jevrejin, za vrijeme Drugog svjetskog rata, Samokvlija je bio u logoru. Iako je bio ljekar u jednoj sarajevskoj bolnici, nakon dolaska ustaša i NDH, dobio je otkaz zbog svog jevrejskog porijekla i zarobljen je. Pred kraj rata uspio je pobjeći od ustaša. Skrivao se do oslobođenja zemlje 1945. godine.
LEKAR KOJI LEČI I VRAĆA VERU LJUDIMA
Čitav svoj život Samokovlija je posvetio pomaganju ljudima. U životu je to činio kroz svoj ljekarski poziv. S druge strane, njegova umjetnost pruža utjehu odbačenim ljudima i vraća nadu u ljudsku dobrotu i iskrenost. Na taj način Samokovlija pomaže svojim čitaocima i svojim junacima da savladaju životne prepreke.
TEKST: BRANKA TODOROVIĆ
Branka Todorović rođena je 1998. godine u Doboju, u Bosni i Hercegovini. Studentkinja je master studija komparativne književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Njena glavna interesovanja su književnost, film i hispanska kultura. Objavljuje kritiku i eseje u književnoj periodici.
