Godinama unazad deca širom sveta slušaju priče o velikodušnom veselom deki sa okruglim stomakom u specifičnom crvenom odelu, koji dobroj i poslušnoj deci donosi poklone. Legenda o dedi koji živi na severnom polu i donosi radost deci širom sveta nastala je kombinovanjem verovanja različitih naroda, među kojima najveće zasluge nosi hrišćanski episkop Sveti Nikola.
SVETI NIKOLA
Opšte je poznata priča o Svetom Nikoli, velikom dobročinitelju, poreklom iz bogate porodice koji je ostao bez roditelja i odlučio da svo bogatstvo podeli siromašnima. Jedan od prazničnih običaja koji je zastupljen širom sveta, kačenje čarapa na kaminu, nastao je zahvaljujući Svetom Nikoli. Jedne večeri, kako bi pomogao jednoj siromašnoj porodici, ubacio je vreću zlatnika kroz dimnjak njihove kuće. Međutim, iznad ognjišta su bile okačene čarape kako bi se brže osušile, a zlatnici su završili u jednoj od njih. Bio je veoma skroman pa tako nikada nije ljudima novac davao u ruke, već im je krišom ubacivao u džepove kako bi se iznenadili kada ga nađu.
BOŽIĆ BATA
Božić Bata nastao je u 19. veku, poznat je po tome što deci koja su bila dobra cele godine, na Božićno jutro donosi poklone. Najstariji član porodice maskirao bi se u Božić Batu, i rano ujutru pokucao bi na vrata pevušeći i noseći poklone za decu. Tada je nastala božićna pesmica koja je ostala upamćena sve do danas. Ide Božić Bata, nosi kitu zlata, da pozlati vrata, i oboja poboja, i svu kuću do krova. Vremenom, od svojih severnih suseda Srbi su polako počeli da se upoznaju sa pričom o Deda Mrazu. Tako su u narodu postali popularni i Božić Bata i Deda Mraz, jedan je dolazio za Božić, a drugi za Novu godinu.
DEDA MRAZ U DRUGIM KULTURAMA
Pre preobraćanja na hrišćanstvo u nemačkom folkloru bio je poznat bog smrti, mudrosti i čaranja Odin. On je opisivan slično današnjem Deda Mrazu, kao dugobradi starac koji deci ostavlja slatkiše, i jaše osmonogog konja Sleipnira. Običaj je bio da deca svoje čizme ostave pored dimnjaka i napune ih šargarepama, šećerom i slamom za Sleipnira, a u znak zahvalnosti Odin bi im ostavio slatkiše i poklone.
U ruskoj paganskoj tradiciji pojavljivao se opaki Starac Mraz, odakle dolazi današnji naziv Deda Mraz, koji je otimao nevaljalu decu i odvodio ih daleko u šume severa gde ih je vezivao za drveće. Kasnije se Starac Mraz promenio, počeo je da nagrađuje dobru decu, a onu nevaljalu je prestao da kažnjava. Razne varijante imena Svetog Nikole, Sant Niklaus, Saint Niklaus, Sinterklass, vremenom su se spojile i doprinele sada već opštepoznatom imenu Santa Klaus.
KOSTIM DEDA MRAZA
U različitim kulturama, Deda Mraz je prikazivan u drugačijim odelima. Međutim onakav kakvog ga danas znamo najviše proizlazi iz ruske tradicije, u kojoj je prikazan u crvenom ili plavom kaputu i krznenim čizmama. Na kraju je ipak crvena boja kaputa prihvaćena jer je bila povezana sa biskupskim plaštom Svetog Nikole. Izgled Deda Mraza se kroz godine menjao, i prikupljao atribute iz različitih naroda, a neki naučnici smatraju da moderni kostim Deda Mraza proizlazi iz atributa sibirskog šamana.
On je ulazio kroz dimnjake za vreme zimskog festivala, i ostavljao pečurke jarko crvene i bele boje koje su potom ljudi kačili na kamin. Šaman je mogao da leti, a pečurke koje je ostavljao povezivane su sa irvasima koji su ih jeli. Svi ti atributi mogu se povezati sa svima dobro poznatim dobroćudnim dekom, u letećim sankama koje vuku irvasi, dok raznosi deci širom sveta paketiće za vreme praznika.
TEKST: TEODORA JOVANOVIĆ
Teodora Jovanović je studentkinja prve godine Novinarstva na Filozofskom fakultetu u Nišu. Večiti optimista i sanjar, zaljubljenik u umetnost i psihologiju. Inspirišu je ljudi koji biraju da budu srećni
