Možemo reći da potreba za vođom i vođenjem veće ili manje grupe ljudi postoji od kada postoje i ljudi. Pitanjima o uspešnom vođenju su se bavili još u Antičkoj Grčkoj, a naučna istraživanja ove problematike su počela u 20. veku.
KO JE VOĐA?
Da bi za nekoga rekli da je vođa, on mora da ima poseban položaj u grupi, koji mu omogućava raspolaganje određenim sredstvima i pridobijanja veće ili manje moći i uticaja. Vođa mora da ima uticaj na sve članove grupe i celu grupu. Njegov položaj je bitan za očuvanje grupe kao celine i ostvarivanje njenih ciljeva. To znači da obavlja aktivnosti i ima uloge koje su isključivo vezane za položaj vođe.
OSOBINE I MOTIVACIJA VOĐE
Različita istraživanja su utvrdila da vođe, žele biti pojedinci, koji imaju potrebu da imaju moć, nisu impulsivni i imaju niske potrebe za pripadanjem, odnosno, ne traže ličnu potvrdu od drugih. Motivajcijske razloge za vođenje delimo u tri kategorije:
Identitetni – motiv moći, koji određuje želja za nadzorovanjem drugih
Instrumentalni – tu spadaju sve lične privilegije, koje donosi položaj vođe
Socijalno-normativni – odnose se na dužnosti, časti i prilegije
Navedeni motivi nastaju iz kombinacije karakternih osobina, ubeđenja o sposobnosti za vođenje i ličnih iskustava. Nezavisni su od mentalnih sposobnosti, što znači da opšta inteligencija i izraženost kognitivneih sposobnosti ne igra bitnu ulogu za izbor i vođe.
PSIHOLOŠKE TEORIJE VOĐENJA
Teorije ličnih osobina – prema ovim teorijama za vođu moramo biti rođeni. Vođe su one osobe, koje već sa rođenjem imaju određene lične osobine koje ih čine vođama. To su harizmatični pojedinci, koji zarad toga imaju sposobnost da utiču na druge ljude. Ovaj pristup se nije pokazao kao uspešan, jer se nijedna lična osobina ne povezuje sa uspešnim vođenjem.
Bihevioralne teorije – vođa je određen zahvaljujući svom ponašanju, odnosno, ako se zna ponašati kao vođa. U organizacijama to znači da znaju da podele zadatke zaposlenima, dodele nagrade, planiraju unapred, poštuju kolege i brinu o njima.
Kontigentne teorije – na to ko i kakav će biti vođa utiču lične osobine, ponašanje i okolnosti. Kvalitete, sposobnosti i veštine, koje zahteva vođenje su u velikoj meri određene zahtevima situacije. Uloga vođe se stalno menja i prilagođava.
Teorije izmene – one govore o dvosmernom odnosu između vođe i članova grupe. Vođa ne može samo da vodi, već dobija povratne informacije od ostalih i na osnovu njih prilagođava svoj stil vođenja. On jasno zna šta mora biti urađeno da bi se postigli ciljevi. Pored toga poznaje svakog člana i zna koje su njegove kvaliteti i sposobnosti, kao i potencijali. Prema ovim teorijama, dobar vođa se trudi da se ispune svi ciljevi i da se neprestano razvijaju potencijali svih članova. Ovi stilovi vođenja su se pokazali kao najuspešniji.
DESTRUKTIVNI VOĐA − TAMNA STRANA VOĐENJA
Destruktivne vođe nemaju nameru delovati u dobrobrit organizacije. Njihovo ponašanje krši interese organizacije, sabotiraju njene ciljeve i ne brinu o zdravlju i zadovoljstvu drugih u grupi.
Razlikujemo:
tiranskog destruktivnog vođu – trudi se da se ispune ciljevi grupe, ali to radi na manipulativan način i ponižavajući druge
iskočio iz šina destruktivni vođa – nasilan je i zahtevan prema drugima, dok je on sam lenj
podržavajući nesavestan destruktivni vođa – brižan je prema ostalima, ali ne dozvoljava doseganje ciljeva svojim krađama, nagrađivanjem neprimerenog ponašanja i sl.
TEKST: JELENA PEJIĆ
Jelena Pejić je po zanimanju psiholog i trudi se da psihološke teme predstavi ljudima na što jasniji i uporabniji način. Cilj joj je da promoviše psihologiju kao nauku, koja pomaže ljudima da bolje razumiju sebe i druge, što dovodi do višeg kvaliteta života i ličnog razvoja. Nada se da će čitaocima njeni tekstovi bar malo pomoći u tome
