Pojmovi sarkazma i ironije kao stilskih figura i elemenata komunikacije su najčešće zastupljeni u književnosti; različitim poetskim i proznim žanrovima književih dela koji podrazumevano ostavljaju različite utiske i poruke na čitaoce i auditorijum. Kako u umetnosti, tako se i u svakodnevnom govoru, žargonu, globalno rasprostranjenim medijskim sadržajima i interpersonalnoj komunikaciji srećemo sa sarkazmom i ironijom, te u tim slučajevima razaznajemo da je reč o stilskim figurama koje na prvi pogled izgledaju gotovo identično, ali se i te kako razlikuju po upotrebi i značenju.
ŠTA JE IRONIJA?
Ironija je stilska figura u kojoj se rečima daje suprotan smisao od onoga koji imaju kao svoje osnovno značenje. Ona predstavlja prikriveno ismevanje zasnovano na suprotnosti između onoga što se govori i onoga što se zapravo misli. Njome se izriče jedno mišljenje, a cilja na suprotno značenje.
Kada se ironija kazuje usmeno, tada posebnu ulogu ima naglašavanje reči i tonsko izgovaranje, kao i izraz lica i pokreti ruku govornika. Kada se kazuje pisano, tada se poznaje po tome što se reči u najvećem broju slučajeva nalaze između navodnika.
Sama po sebi, ironija je u domaćoj, ali i stranoj književnosti zastupljena kao celovit književni žanr, ili premda kao fragment određenog stila pisanja. Ironija je veoma snažno izražajno sredstvo u iskazivanju osećanja i misli, kritički je okrenuta, a njena jačina zavisi od samog govornika ili pisca i želje za intenzitetom upečatljvnosti. Jačina podsmeha može biti ublažena, ali i veoma izražena, pa i sa prizvukom zlobe.
ŠTA JE SARKAZAM?
Pojačanu i donekle oštriju dozu ironije nazivamo sarkazam – to je izražajno ili pisano sredstvo koje najčešće zahteva brzu i jasnu percepciju kako bi se na najbolji način odredila i shvatila suština poruke koja se šalje ili plasira. Razumevanje sarkazma obično uz sebe vezuje osobinu duhovitosti kod osobe, izraženog smisla za humor i odliku kritičkog mišljenja i sagledavanja apsurda situacije ili pojave. Sarkazam je delimično i humor, ali sa dozom ironije kojom se namerno daje značenje suprotno od onoga što je očigledno.
RAZLIKA IZMEĐU SARKAZMA I IRONIJE
Glavna razlika između ove dve stilske figure jeste to što je zadatak sarkastične misli ili poruke da potpuno suprotno preokrene značenje naglašavajući veliku dozu destruktivnog podsmeha, ruganja i apsurda u društvenoj komunikaciji. Ironija, kao vodeća metoda prikazivanja stvarnosti u književnom delu, postaje posebno tražena u književnosti ranog 20. veka i u književnosti postmodernizma. Iza prikazivanja ironije u praksi, autori kriju osećaj vlastite nemoći, tragedija, besmislenosti bića.
GDE SE DANAS IRONIJA I SARKAZAM POSEBNO ISTIČU?
Kako savremene tehnologije napreduju i postavljaju primat u vidu modernizacije i digitalizacije, možemo da zaključimo da su sarkazam i ironija daleko više zastupljeniji u medijskim i internet sadržajima koji najčešće kritički analiziraju društvene situacije i pojave kojima smo okruženi i dodaju humoristični pečat. Korisnici ironije i sarkazma u svojim porukama šalju kognitivno i denotativno značenje, čiji je cilj da se protumači na određen način i utiče na svest i razmišljanje publike.
TEKST: ANA PAVIĆEVIĆ
Ana Pavićević je studentkinja prve godine Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, na Odseku za medijske studije, smer Komunikologija i odnosi s javnošću. Od najranijih školskih dana se bavi čitanjem i pisanjem, zaljubljenik je u književnost i u pisanu reč. Želja joj je da u budućoj profesionalnoj karijeri objedini bavljenje pisanjem, medijima, komunikacijama i kreativnim marketingom.
