Milutin Milanković. Naučnik odlikovan ordenima Svetog Save i Jugoslovenske krune, ima svoj kalendar i krater na Mesecu, a ipak, ne spominje se ni upola često koliko i ostali domaći velikani poput Tesle, Pančića ili Alasa. Saznajmo kakav lik i delo stoje iza jednog od najpriznatijih i najcitiranijih srpskih izumitelja, koji već jedanaest godina krasi novčanicu od 2.000 dinara.
Ako i dalje nemate ideju o kome je reč, u nastavku teksta govorićemo o Milutinu Milankoviću. Milutin Milanković, rođen 28. maja, 1879. godine u Dalju, u tadašnjoj Austrougarskoj. Jedan je od najznačajnijih srpskih naučnika.
Spektar njegovih interesovanja i dostignuća je obiman – bio je građevinski inženjer, doktor tehničkih nauka, klimatolog, matematičar, astronom, i geofizičar. Bio je profesor na Beogradskom univerzitetu, radio je kao inženjer u Beču, a u Balkanskim ratovima, u kojima je bio držan u zatočeništvu, imao je poziciju rezervnog oficira.
GRAĐEVINAMA OSTAVIO TRAGOVE PO ČITAVOJ JUGOSLAVIJI
Milutin je bio najstarije od sedmoro dece iz bogate srpske porodice, koja je još pre njega bila poznata po školovanim i uglednim ljudima. Pogođen očevom ranom smrću, osnovno obrazovanje je stekao kući uz privatnog učitelja, a srednje u Realnoj Gimnaziji u Osijeku. Na Bečkom tehnološkom institutu je 1902. godine završio građevinu, a dve godine kasnije doktorirao.
Ubrzo je postao građevinski inženjer i izumeo šest patenata na polju armiranog betona, a potom se 1909. godine preselio u Srbiju i prihvatio posao vanrednog profesora Beogradskog univerziteta na Katedri primenjene matematike. Pored toga, bavio se projektovanjem mostova i statističkim proračunima u građevinarstvu i radio na izgradnji građevinskih objekata širom čitave Jugoslavije.
NAJPRECIZNIJI KALENDAR U ISTORIJI
Zanimljivo je to da je Milanković donekle bio samouk. Predavao je predmete koje nije učio na fakultetu, te je sam istraživao i pripremao svoja predavanja. Baš ta slučajnost je dovela do toga da Milanković stvori Teoriju o osunčavanju zemlje i drugih planeta i kreira Milankovićev kalendar – najprecizniji kalendar u istoriji.
JEDAN OD DESET NAJUTICAJNIJIH NAUČNIKA
Dva najbitnija naučna dostignuća Milutina Milankovića, upravo su sa polja za koja nije stekao formalno obrazovanje.
,,Kanon osunčavanja Zemlje’’, u kome je sakupio sve svoje publikacije o astronomskim temama klimatskih promena i ,,Milankovićevi ciklusi’’, delo koje i dan danas važi za najbolje astronomsko objašnjenje ledenih doba.
Prema publikacijama Nacionalne Geografije: ,,Milutin Milanković je postavio temelje planetarne klimatologije izračunavanjem temperaturnih uslova u gornjim slojevima Zemljine atmosfere, na planetama unutrašnjeg Sunčevog sistema, kao i na Zemljinom prirodnom satelitu-Mesecu.’’
MILUTIN MILANKOVIĆ U VIĐENJU NASE
NASA ga je uvrstila među deset najuticajnijih naučnika koji su se bavili proučavanjem planete Zemlje, a u geofizici se smatra koautorom teorije tektonskih ploča. On je svojim proračunima utvrdio da je Mars nenaseljiv zbog niskih temperatura, zbog čega je na planeti dobio krater prečnika 118km koji nosi njegovo ime. Pored toga, asteroid pod nazivom 1605 takođe nosi ime Milanković, kao i krater na mesecu prečnika 24km.
Nakon učešća u Balkanskim ratovima i izbavljanjem iz zatočeništva u koji su ga poslale austrougarske vlasti, on i supruga Trinka su se preselili u Budimpeštu, gde je počeo da radi na teoriji klimatskih promena i da skuplja sve svoje naučne radove raštrkane po raznim publikacijama u jednu celinu.
U Beograd se vraća 1019. godine, postaje redovan profesor na Beogradskom univerzitetu i član Srpske akademije nauka, u kojoj je čak u tri mandata vršio funkciju potpredsednika. Tačno pedeset godina nakon odbrane doktorskog rada, dobio je zlatnu diplomu Doktora tehničkih nauka od Više tehničke škole u Beču.
MLADI NASTAVLJAJU GDE JE MILUTIN STAO
Milutin je preminuo u Beogradu, 12. decembra 1958. godine, a po njegovoj poslednjoj želji, osam godina kasnije, posmrtni ostaci su mu prebačeni u rodni Dalj. Međutim, Milutin i dalje živi kroz svoja mnogobrojna ostvarenja koja i dan danas služe kao temelj i inspiracija mladim naučnicima i izumiteljima širom planete Zemlje, čije je mnogobrojne tajne, baš on razotkrio.
TEKST: MARINA MILENTIJEVIĆ
Marina Milentijević je student novinarstva na Filozofskom fakultetu u Nišu.