Кlimatske promene, visok stepen zagađenja okeana i mora, povećan nivo kiselosti okeana, kao i prekomeran lov kitova, samo su nekolicina faktora u nizu koji utiču na promenu čitavog ekosistema planete Zemlje. Najugroženije životinjske vrste koje trpe posledice svih ovih promena su kitovi i delfini. U nedostatku vremena za adekvatnu adaptaciju, ova veličanstvena bića su na granici da zakorače u zaborav koji im nameće drastično smanjenje njihove populacije.
KAKVE SU TO ŽIVOTINJE KITOVI?
Kitovi važe za jedna od najvećih stvorenja koja su ikada živela na planeti Zemlji. Pojedini primerci ove vrste dugi su više 30 metara, a mogu da teže i preko 150 tona. Prosečni životni vek iznosi 70 godina, dok pojedine vrste kao na primer grenlandski kitovi, mogu da žive i preko 200 godina. Glavni izvor hrane ovim vodenim džinovima su sitni račići koji se nalaze na površinskom sloju vode, ali su nama golim okom nevidljivi. Ustima uzimaju vodu u kojoj se nalaze milijarde račića, a potom ih svojim resama odvajaju od vode i gutaju bez žvakanja. U proseku odrasla jedinka kita pojede hranu u količini od dve do tri tone na dan, što kasnije obradi i izbaci iz organizma. Ove veličanstvene životinje u punom sjaju svoje lepote, predstavljaju bitan faktor u borbi protiv klimatskih promena i održavanju sklada planetarnog ekosistema.
ULOGA U BORBI PROTIV KLIMATSKIH PROMENA
Kitovi zauzimaju bitnu ulogu u regulisanju lanca ishrane i regulisanju ribljeg fonda. Veliki značaj imaju i za održavanje temperature planete, odnosno za sprečavanje klimatskih promena. Njihova tela predstavljaju ogromna skladišta ugljenika. Samo njihovo prisustvo u jednom okeanskom ekosistemu pomaže u održanju zdravog i vitalno podvodnog sveta. Sve ono što kitovi u svom prirodnom stanju rade − način na koji se hrane, migriraju, vrše nuždu, rone i izranjaju predstavlja jedan vid razmene hranljivih materija kroz okean. Za vreme vršenja nužde u vodu ispuštaju hranljive supstance gvožđa. Baš one se nalaze u izmetu i doprinose rastu fitoplanktona, koji takođe prikupljaju višak ugljenika i pomažu u borbi protiv klimatskih promena.
PROCES ISPUŠTANJA UGLJENIKA
Telo kita služi kao sakupljač i prenosnik ugljenika, koji se kasnije u svakodnevnim procesima ili u slučaju uginuća jedinke izbacuju iz organizma i dospevaju na dno okena. Zabeležen je veliki broj nesrećnih slučajeva kada su se kitovi nasukali na obalu i uginuli zbog nemogućnosti da se vrate nazad u okean. U tim situacijama veoma često dolazi do eksplozije tela usled procesa raspadanja. Glavni razlog je ugljenik koji vrši hemijski proces sa ostali gasovima unutar organizma jedinke. Prilikom eksplozije, ugljenik se vraća u atmosferu i doprinosi neželjenim promenama. Svaka jedinka čije telo dospe na kopno ispušta sav ugljenik koji je skladišten u njihovom organizmu direktno u atmosferu. Tu spadaju i ubijeni kitovi čije se meso kasnije obrađuje.
IZUMIRANJE KITOVA USLED PREKOMERNOG LOVA
Razvoj čovečanstva i kulturološke promene koje su isklesale put civilizaciji koju danas poznajemo, ipak nisu uspeli da u potpunosti iskorene čovekovu životinjsku prirodu i potrebu za lovom. Potreba za hranom je naterala čoveka da zađe dublje u okeansko plavetnilo i da harpunom obezbedi sebi hranu. Ubrzo je potraga za hranom prerasla u profitabilnu delatnost. Samim tim su i kitovi na otvorenom okeanu ubijani zbog visoke cene mesa, masti i hranljivog ulja iz kostiju. Danas u određenim arhivama imamo uvid u jedan od najranijih zapisa o početku masovnog lova na kitove, koji datira iz perioda 1000. godine nove ere.
DRASTIČNO SMANJENA POPULACIJA OVE VRSTE
Ubijanje kitova se nastavilo kroz vekove do dana današnjeg, što je po nekim zvaničnim podacima prouzrokovalo da populacija ove vrste opadne od 66 do 90 odsto. U većini zemalja sveta je strogo zabranjeno ubijanje kitova i delfina. Ipak, to ne se sprečava lovokradice i pojedine meštane udaljenih ostrva koji se i dalje hrane kitovim mesom, da i dalje ilegalno ubijaju ove sisare. Prema istraživanjima o ugroženim životinjskim populacijam i evidenciji broja, utvrđeno je da se u periodu od početka 1900. do početka 2000. broj kitova koji plivaju u okeanima smanjio za oko 1.67 miliona.
UTICAJ KLIMATSKIH PROMENA NA EKOSISTEM
Prema pojedinim prognozama organizacija za zaštitu životne sredine, sugeriše se da su klimatske promene jedne od glavnih faktora koji prete da dovedu do masovnog izumiranja u narednih 100 godina. Najugroženije vrste kojima preti skorije izumiranje su kitovi i delfini. Ubrzano zagrevanje planete moglo bi dovesti do gubitka prirodnog staništa i izumiranje pojedinih vrsta koje su uključene u održivi razvoj lanca ishrane. Kada bi došlo do ostvarenja ovakvog scenarija problem bi predstavljalo pitanje u kojoj meri bi pripadnici okeanskih ekosistema bili sposobni za dalju migraciju i reprodukciju. Okeanske granice u pojedinim regijima ne daju mogućnosti za dalji prelazak iz toplijih voda u hladnije predele. Bez hrane u narušenom staništu i toplom okeanu, došlo bi do katastrofalnog ishoda koji bi imao uticaja na narušavanje planetarnog ekosistema u kome svi mi zajedno živimo.
Čuvajmo Zemlju i prirodu na njoj, jer ih nismo naslijedili od svojih dedova i očeva, nego smo ih pozajmili od svojih potomaka.
Poglavica Bik Koji Sjedi
TEKST: JASMINA MITIĆ
Jasmina Mitić je studentkinja Novinarstva na akademskim studijama Filozofskog fakulteta u Nišu. Slobodno vreme najradije provodi sa društvom. Ljubitelj je poezije i zaljubljenik u umetnost, muziku i prirodu.
